Spis inwentarza – definicja

Spis inwentarza to dokonywany przez komornika sądowego:

• spis przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych, ze wskazaniem wartości każdego z tych przedmiotów
• spis długów spadkowych ze wskazaniem wysokości każdego z nich
• wykaz wartości stanu czynnego spadku z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych

Odpowiedzialność za długi spadkowe a spis inwentarza

Przyjmowanie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest najczęstszym sposobem przyjęcia spadku.  W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Jak spłacać długi jeśli został sporządzony wykaz inwentarza i spis inwentarza?

Jeżeli po danym spadkodawcy został sporządzony wykaz inwentarza i spis inwentarza to od chwili sporządzenia spisu inwentarza spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie ze sporządzonym spisem.

Sposób spłacania długów oraz obowiązek spłacania długów zgodnie ze spisem dotyczy także zapisobierców windykacyjnych i wykonawców testamentu.

Spłata niektórych długów bez wiedzy i z wiedzą o innych długach

Komu potrzebny jest spis inwentarza?

W sprawach spadkowych, którymi się zajmujemy spis inwentarza najczęściej potrzebny jest:

• spadkobiercom do: ograniczenia ich odpowiedzialności za długi spadkowe do stanu czynnego spadku oraz podjęcia decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
• osobom uprawnionym do zachowku do obliczenia wysokości należnego im zachowku
• zapisobiercy zwykłemu do oceny zasadności domagania się wykonania zapisu
• wykonawcy testamentu do właściwego wykonywania jego zadań przewidzianych w art. 988 KC i właściwego rozliczenia ze spadkobiercą zgodnie z art. 989 KC
• tymczasowemu przedstawicielowi do właściwego wykonywania zarządu spadkiem w zakresie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy w przedsiębiorstwie
• wierzycielowi mającemu pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy do oceny zasadności wytoczenia powództwa przeciwko spadkobiercom

Wyżej wymienione osoby chcąc aby komornik dokonał spisu inwentarza muszą we wniosku uprawdopodobnić swój status. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza mogą złożyć do sądu lub bezpośrednio do komornika. Polecamy złożenie wniosku bezpośrednio do komornika, który byłby właściwy do wykonania postanowienia sądu spadku o sporządzeniu spisu inwentarza. Ta metoda sporządzenia spisu inwentarza jest o wiele szybsza. Koszt wniosku składanego do komornika to 400 złotych. Do tego dochodzą koszty wycen nieruchomości i ew. ruchomości.

Postępowanie przed sądem w zakresie spisu inwentarza

Na wniosek wskazanych wyżej osób sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Jeżeli sporządzenia spisu inwentarza żąda wierzyciel, sąd spadku wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku po wysłuchaniu spadkobiercy, chyba że wysłuchanie nie jest możliwe.

Co powinien zawierać wniosek o dokonanie spisu inwentarza?

Standardowy wniosek powinien zawierać

Ogłoszenie o spisie na stronie internetowej i tablicy ogłoszeń sądu

Sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie o wydaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku. Ogłoszenie zawiera:

• imię i nazwisko, numer PESEL oraz ostatni adres spadkodawcy
• datę śmierci spadkodawcy

Ogłoszenie powinno zawierać pouczenie, że spadkobierca, uprawniony do zachowku, zapisobierca, wykonawca testamentu, tymczasowy przedstawiciel oraz wierzyciel mogą uczestniczyć w sporządzaniu spisu inwentarza. W szczególności mogą oni zgłaszać przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych lub długi spadkowe, które podlegają zamieszczeniu w spisie inwentarza. Nie wszystkie strony internetowe sądów rejonowych posiadają miejsce ogłoszeń a tym samym nie ogłaszają o wydaniu postanowienia o spisie. Przykładowe ogłoszenie można obejrzeć tutaj i tutaj.

Podstawą postępowania mającego na celu wykonanie postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza jest postanowienie ze wzmianką o wykonalności. Wzmiankę o wykonalności sąd nada temu postanowieniu z urzędu.

Rzeczy znajdujące się w okręgu innego sądu

W razie potrzeby zamieszczenia w spisie inwentarza rzeczy znajdujących się w okręgu innego sądu sąd spadku może zwrócić się do tego sądu o wykonanie potrzebnych czynności. Po ich wykonaniu sąd wezwany przekazuje akta sprawy sądowi spadku.

Uzupełnienie spisu inwentarza

W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza. W przypadkach, w których postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wydaje się z urzędu, postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza wydaje się również z urzędu.

Nadzór nad czynnościami komornika sprawuje sąd, który wydał postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

Na postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza przysługuje zażalenie.

Jeżeli sprawa została pozytywnie rozpoznana przez sąd poprzez wydanie postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza zaopatrzonego z urzędu we wzmiankę o wykonalności wówczas etap sądowy się kończy.

Kiedy osobny wniosek do komornika a kiedy z urzędu?

W sprawach, w których postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza zostało wydane z urzędu sąd, który wydał to postanowienie, kieruje do komornika polecenie sporządzenia spisu inwentarza. Jeśli natomiast postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza zostało wydane na wniosek wówczas sąd z urzędu nie kieruje do komornika polecenia sporządzenia spisu inwentarza. Musimy w takim przypadku wystąpić do sądu o wydanie odpisu takiego postanowienia ze wzmianką o wykonalności. Po otrzymaniu tego postanowienia kierujemy je wraz z odpowiednim wnioskiem do komornika.   

Postępowanie przed komornikiem w zakresie spisu inwentarza

Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza możemy złożyć bezpośrednio komornikowi. Wniosek zawiera analogiczną treść jak wniosek złożony do sądu (p. wyżej), z tym, że zamiast sądu wskazujemy właściwego komornika. Właściwy jest komornik, który byłby właściwy do wykonania postanowienia sądu spadku o sporządzeniu spisu inwentarza.

Komornik przystępuje niezwłocznie do sporządzenia spisu inwentarza i zawiadamia o tym sąd spadku. Jeśli nie było wcześniej wydanego postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza, wówczas na zawiadomienie komornika sąd wydaje takie postanowienie. W przypadku konieczności uzupełnienia spisu inwentarza wydaję się, że komornik postępuje analogicznie jak przy wniosku o sporządzenie spisu inwentarza. Innymi słowy, wniosek przekazuje niezwłocznie sądowi spadku a ten wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.

Co się dzieje ze sporządzonym przez komornika spisem jeśli sąd nie wyda postanowienia o wykonaniu spisu inwentarza?

Jeżeli sąd oddali albo odrzuci wniosek, o którym mowa albo umorzy postępowanie, spis sporządzony przez komornika rodzi takie same skutki jak złożenie wykazu inwentarza.

Zawiadomienie o terminie sporządzenia spisu inwentarza

O terminie sporządzenia spisu inwentarza komornik powinien zawiadomić wnioskodawcę oraz uczestników tego postępowania. Powinien także zawiadomić spadkobiercę i zapisobiercę windykacyjnego, których miejsce pobytu jest znane. Ponadto powinien zawiadomić wykonawcę testamentu, tymczasowego przedstawiciela, kuratora spadku, dozorcę i zarządcę tymczasowego, jeżeli byli ustanowieni. Niestawiennictwo tych osób nie wstrzymuje czynności.

W spisie inwentarza komornik zamieszcza:

• przedmioty należące do spadku
• przedmioty zapisów windykacyjnych
• długi spadkowe
  

           z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów oraz

           ze wskazaniem wysokości każdego z długów

• wartość stanu czynnego spadku z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych

Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku. W celu ustalenia wartości przedmiotów, odnośnie których wymagane są wiadomości specjalne komornik powołuje biegłych odpowiednich specjalności (najczęściej rzeczoznawców majątkowych). Jeżeli jednak nieruchomość była w okresie sześciu miesięcy przed wciągnięciem jej do spisu inwentarza oszacowana dla potrzeb obrotu rynkowego i oszacowanie to odpowiada wymogom oszacowania nieruchomości w egzekucji z nieruchomości, nowego oszacowania nie dokonuje się.

Odesłanie do przepisów KPC o opisie i oszacowaniu

W zakresie sposobu sporządzenia spisu inwentarza tzn. tego jakie elementy powinien on zawierać a także w zakresie sposobu wyceny poszczególnych przedmiotów KPC odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów egzekucyjnych o opisie i oszacowaniu tj. do artykułów 947-949 KPC.

Ustalanie z urzędu przedmiotów i długów wchodzących do spisu inwentarza

Komornik z urzędu ustala i zamieszcza w spisie inwentarza przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Tym samym nie opiera się on tylko na twierdzeniach i wiedzy wnioskodawców i uczestników postępowania, lecz z urzędu podejmuje działania. Oczywiście wnioski uczestników postępowania nie będą bez znaczenia zwłaszcza w sytuacjach gdy będą pomocne w ustaleniu przedmiotów wchodzących w skład spadku, których komornik nie będzie w stanie ustalić o własne źródła informacji. Komornik ustalenia z urzędu czyni w oparciu o dostępne mu rejestry i źródła informacji, np. system OGNIVO, CEPIK, EPU, CIDG, KRS, Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych i in.

Komornik może żądać od:

• organów administracji publicznej
• podmiotów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej
• organów podatkowych
• organów rentowych
• banków
• spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych
• zakładów ubezpieczeń lub zakładów reasekuracji
• podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych, wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi
• spółdzielni mieszkaniowych
• wspólnot mieszkaniowych
• innych podmiotów zarządzających lokalami
• biur informacji gospodarczej
• innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu

wszystkich niezbędnych informacji, pozwalających mu na prawidłowe sporządzenie spisu inwentarza.  

Grzywna za odmowę udzielenia wyjaśnień lub udzielenie wyjaśnień fałszywych

Za odmowę udzielenia wyjaśnień lub informacji albo za udzielanie informacji lub wyjaśnień świadomie fałszywych komornik może ukarać grzywną. Grzywna może wynieść do dwóch tysięcy złotych.

Jeżeli żądanie udzielenia wyjaśnień skierowane było do osoby prawnej ukaraniu grzywną podlega jej pracownik odpowiedzialny za ich udzielenie. Gdyby ustalenie takiego pracownika było utrudnione, ukaraniu podlega jej kierownik. Przed wydaniem postanowienia komornik wysłucha kierownika. To samo dotyczy także innej rganizacji niż osoba prawna.

Prawomocne postanowienie komornika o ukaraniu grzywną podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Na postanowienie sądu w przedmiocie ukarania grzywną przez komornika przysługuje zażalenie. Ukaranie grzywną nie zwalnia osób ukaranych od odpowiedzialności karnej za niedopełnienie lub przekroczenie obowiązków służbowych.

Nadzór sądu nad czynnościami komornika

Sąd wydaje z urzędu komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania spisu inwentarza oraz usuwa spostrzeżone uchybienia. Ocena prawna wyrażona przez sąd w ramach wydanych zarządzeń jest wiążąca dla komornika. Sąd może zobowiązać komornika do składania sprawozdań z czynności podjętych w wyniku zarządzeń.

Skarga na czynności komornika

Jeśli w toku czynności komornik nie dokona określonych czynności (z wyjątkiem zawiadomienia o terminie czynności) lub dokona ich wadliwie (niezgodnie z tym co wyżej opisałem) wówczas możemy wnieść na niego skargę. Na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Skargę rozpoznaje sąd właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika.

Skarga nie przysługuje na:

• zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma
• zawiadomienie o terminie czynności
• uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług

Skargę może złożyć strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone.

Wymogi formalne skargi na czynności komornika

Skarga na czynność komornika powinna:

• czynić zadość wymaganiom pisma procesowego
• określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano
• zawierać wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności
• zawierać uzasadnienie

Skarga może być wniesiona na urzędowym formularzu.

Termin na wniesienie skargi na czynności komornika

Skargę wnosi się w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynności, gdy strona była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona. W innych przypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności, a w braku zawiadomienia – od dnia powzięcia wiadomości o czynności. Skargę na zaniechanie dokonania czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana.

Gdzie wnieść skargę na czynności komornika?

Skargę wnosi się do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania. Komornik w terminie trzech dni od dnia otrzymania skargi sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględnia. O uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.

W przypadku stwierdzenia oczywistego naruszenia prawa przez komornika, sąd uwzględniając skargę, może go obciążyć kosztami postępowania wywołanego skargą. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie stronom oraz komornikowi.

Termin na rozpoznanie skargi

Sąd rozpoznaje skargę w terminie tygodniowym od dnia jej wpływu. Gdy skarga zawiera braki formalne, które podlegają uzupełnieniu, w terminie tygodniowym od jej uzupełnienia. Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności.

Odrzucenie skargi na czynności komornika

Sąd odrzuca skargę:

• wniesioną po upływie przepisanego terminu
• nieopłaconą
• z innych przyczyn niedopuszczalną
• której braków nie uzupełniono w terminie

Na postanowienie sądu o odrzuceniu skargi służy zażalenie.

Zwolnienie od kosztów sądowych w procesie i postępowaniu o spis

Zwolnienie od kosztów sądowych przyznane w postępowaniu rozpoznawczym rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne (analogicznie o sporządzenie spisu).

Odesłanie akt sądowi spadku – zakończenie spisu inwentarza

Po wykonaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza komornik przesyła akta sądowi spadku. Na tym kończy się wykonanie spisu inwentarza.

Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.

Autor: Marcin Budziak, radca prawny.