1. Czym jest polecenie testamentowe?

Poleceniem testamentowym nazywamy rozrządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek  oznaczonego działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Polecenie charakteryzuje się tym, że jest dokonywane osobiście przez spadkodawcę w testamencie. W przeciwieństwie do zapisu, polecenie nie tworzy stosunku zobowiązaniowego. Wskazać należy, iż w chwili otwarcia spadku powstaje stosunek prawny, w którym istnieje obowiązek określonego zachowania się. Z zachowania tego nie musi wynikać korzyść dla innego podmiotu. Nawet, jeśli polecenie ma na celu uzyskanie korzyści przez jakąś osobę to nie może być ona nazwana wierzycielem.

Ponadto wskazać należy, że nieważne będzie polecenie niemożliwe do wykonania w chwili otwarcia spadku. Nieważne będzie także polecenie sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Nieważność polecenia z zasady nie pociąga za sobą nieważności testamentu, ale nieważność testamentu pociąga za sobą nieważność polecenia.

2. Jaka może być treść polecenia testamentowego ?

Treścią polecenia testamentowego często  jest nałożenie obowiązku użycia w określony sposób uzyskanej wartości majątkowej. Celem działań spadkobiercy lub zapisobiercy może być przy tym zapewnienie pewnej korzyści określonej osobie, grupie osób lub całej zbiorowości. Polecenia można podzielić zatem na takie, które mają być wykonane na rzecz określonej osoby oraz takie, które nie przewidują żadnej konkretnej osoby. Oznacza to, że w treści polecenia zamiast konkretnej osoby może być podana bliżej nieokreślona społeczność.  Treść polecenia musi zostać określona osobiście przez spadkodawcę.  

Typowymi przykładami polecenia może być : polecenie przeznaczenia określonej kwoty na sfinansowanie studiów, polecenie zaopiekowania się krewnym, realizacja celu charytatywnego, postawienie określonego nagrobka dla Spadkodawcy.

Warto zaznaczyć, że jeżeli spadkodawca uzależnił spełnienie określonego obowiązku tylko od woli obciążonego, można przyjąć, że nie jest to polecenie testamentowe w sensie prawnym, lecz nierodzące skutków prawnych życzenie spadkodawcy.

3. Kto może zostać obciążony poleceniem testamentowym? 

Polecenie może być nałożone wyłącznie na spadkobiercę lub zapisobiercę – zarówno zwykłego jak i windykacyjnego, a także dalszego zapisobiercę. Jeżeli poleceniem został obciążany zapisobierca zwykły to może on wstrzymać się z jego wykonaniem do momentu wykonania zapisu przez spadkobiercę. Zaznaczyć trzeba, że nieskuteczne jest obciążenie poleceniem osoby niezdolnej do dziedziczenia, a także niegodnego.

Co się dzieje w sytuacji, gdy polecenie zostało nałożone na więcej niż jedną osobę?  Wydaje się, że w braku odmiennej woli spadkodawcy należy stosować przepisy regulujące tę kwestię w odniesieniu do zapisu (art. 971) tj. polecenie obciąża określone osoby w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych.

Warto wskazać na sytuację, w której testator jedynie ustanowi konkretne polecenie, jednakże nie wskaże, kto ma to polecenie wykonać. W takim przypadku należy przyjąć, że powinność wykonania polecenia ciąży na wszystkich spadkobiercach.

Ponadto jak wynika z art. 967 KC w braku odmiennej woli spadkodawcy, jeśli powołany spadkobierca testamentowy obciążony obowiązkiem wykonania polecenia nie dojdzie do dziedziczenia, to polecenie mają wykonać dochodzący do dziedziczenia spadkobiercy ustawowi albo substytucyjni albo pozostali spadkobiercy testamentowi uzyskujący przysporzenie mające przypaść temu spadkobiercy, który nie chce lub nie może być spadkobiercą, z tytułu przyrostu.

Zobacz także: Zapis testamentowy zwykły

4. Jaki jest zakres odpowiedzialności za wykonanie polecenia testamentowego ?

a) Odpowiedzialność spadkobiercy

Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu poleceń ogranicza się zawsze do wysokości stanu czynnego spadku (art. 1033 k.c.). Zaś zgodnie z art. 998 § 1 KC jeżeli za polecenie odpowiada spadkobierca, który jest uprawniony do zachowku, to ponosi on odpowiedzialność wyłącznie do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego mu zachowku.

 b) Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego

Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego z tytułu poleceń ogranicza się do wartości zapisu windykacyjnego według stanu i cen z chwili otwarcia spadku.

c) Odpowiedzialność zapisobiercy zwykłego

W kwestii zakresu odpowiedzialności zapisobiercy zwykłego z tytułu poleceń pojawia się spór w doktrynie. Wskazać należy, że brak jest normy, która by ex lege limitowała tą odpowiedzialność do granic wartości zapisu. Pojawia się jednak wiele zgodnych poglądów co do tego, aby w tej sytuacji zastosować art. 1033 KC per analogiam tj., aby zapisobierca zwykły odpowiadał za wykonanie polecenia do wysokości wartości zapisu.

5. Kto jest uprawniony do żądania wykonania polecenia testamentowego ? 

Wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, a także wykonawca testamentu. Jeżeli polecenia ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy. Osoba upoważniona może wystąpić z żądaniem wykonania polecenia niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, chyba że spadkodawca wyraził odmienną wolę.

6. Jak wygląda kwestia dziedziczenia obowiązku wykonania polecenia testamentowego ?

a) W razie śmieci zobowiązanego obowiązek wykonania świadczenia wygaśnie w przypadku, gdy treść polecenia jest nierozerwalnie związana z osobą, która wyłącznie może wykonać polecenie.

b) W sytuacji, kiedy spadkobierca przyjmie spadek, którego jednym z długów będzie obowiązek wykonania polecenia, i umrze przed spełnieniem tego obowiązku, to co do zasady (poza wyjątkiem dotyczącym ścisłego związku treści polecenia z osobą nim obciążoną) obowiązek wykonania polecenia będzie dziedziczny.

c) Jeżeli spadkobierca lub zapisobierca umrze przed otwarciem spadku to do dziedziczenia nie dojdzie (art. 967 KC). Do spadku po tej osobie obowiązek wykonania polecenia nie wejdzie, ponieważ osoba ta w ogóle nie zostanie spadkobiercą.

d) Jeżeli zapis zwykły zostanie wykonany na rzecz zapisobiercy obciążonego obowiązkiem wykonania polecenia, a zapisobierca ten umrze przed wykonaniem polecenia to obowiązek wykonania polecenia wchodzi do spadku po nim i przechodzi na jego spadkobierców – chyba, że treść polecenie była ściśle związana z osobą zapisobiercy.

Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.