odpowiedzialność konkubenta za zachowek

Odpowiedzialność konkubenta za zachowek

W niniejszym artykule omówię odpowiedzialność konkubenta za zachowek. Odpowiedzialność ta może wchodzić w grę w sytuacji:

  1. powołania konkubenta  do spadku w testamencie (dziedziczenia)
  2. otrzymania przez konkubenta darowizny za życia spadkodawcy
  3. zarówno dziedziczenia jak i otrzymania przez konkubenta darowizn od spadkodawcy

Ad. 1.

Odpowiedzialność konkubenta za zachowek w przypadku dziedziczenia

Jako spadkobierca konkubent zmarłego jest pierwszą i jedyną osobą odpowiedzialną za zachowek. Stosuje się do niego ogólne reguły odpowiedzialności za zachowek, które omówiłem w artykule pt. Zachowek krok po kroku. Dodatkowo należy wskazać, że z racji braku uprawnienia do zachowku konkubentowi może pozostać ze spadku tylko 1/3 jego wartości. Stanie się tak gdy o zachowek wystąpią wszyscy uprawnieni małoletni lub wszyscy trwale niezdolni do pracy albo i jedni i drudzy. Są oni bowiem uprawnieni do domagania się zachowku w wysokości 2/3 ich udziału spadkowego należnego im gdyby dziedziczenie miało miejsce na podstawie ustawy. W tej sytuacji gdy wartość spadku jest istotna trzeba będzie zapłacić zachowek na rzecz uprawnionych. Gdy wartość spadku jest nieistotna warto rozważyć odrzucenie spadku. W przypadku innych osób niż małoletni i trwale niezdolni do pracy pozostanie ci połowa spadku. Połowę wartości spadku będziesz musiał zapłacić w pieniądzu.

Ad. 2.

Otrzymanie przez konkubenta darowizny za życia spadkodawcy i nie powołanie go do spadku

Ogólnie o odpowiedzialności osób obdarowanych za zachowek napisałem tutaj. Z artykułu tego wynika .m.in., że obdarowani są odpowiedzialni za zachowek, bez ograniczenia czasowego, o ile należą do kręgu osób, które potencjalnie dziedziczyłyby ustawowo po zmarłym lub są uprawnione do zachowku po nim. Osoby trzecie a więc np. konkubent odpowiadają za zachowek z tytułu otrzymanych darowizn. Ich odpowiedzialność jest jednak ograniczona do darowizn wykonanych do 10 lat wstecz od otwarcia spadku. Jeśli darowizna została uczyniona na więcej niż 10 lat wstecz od otwarcia spadku nie będziesz jako konkubent odpowiadać za zachowek. Nie jesteś bowiem osobą należącą do potencjalnych spadkobierców ustawowych. Wobec nich bowiem termin wykonania darowizny nie ma znaczenia. Jako konkubent nigdy nie masz charakteru potencjalnego spadkobiercy lecz albo masz status spadkobiercy albo go nie masz. Jeśli nie staniesz się spadkobiercą to otrzymane przez ciebie darowizny nie będą doliczane do spadku jeśli miały miejsce dawniej niż 10 lat przed otwarciem spadku.

Jeśli jednak darowizny te otrzymałeś później niż 10 lat przed śmiercią to możesz się powoływać na wszystkie inne wyłączenia i ograniczenia jak każdy inny obdarowany. I tak mógłbyś podnosić, że:

  • nie jesteś już wzbogacony na skutek dokonania darowizny

  • oferujesz uprawnionemu przedmiot darowizny

  • nastąpiło przedawnienia roszczenia o zachowek

  • darowizna nie podlega doliczeniu do spadku zgodnie z wymogami KC  (por. art. 993 i 994 KC)

  • twoja odpowiedzialność jest subsydiarna albowiem istnieje obdarowany później od ciebie, od którego można dochodzić zachowku

Kwestie te szczegółowo omówiłem w artykule pt. Odpowiedzialność obdarowanych za zachowek.

ad. 3.

Odpowiedzialność konkubenta za zachowek w przypadku jednoczesnego dziedziczenia i otrzymania darowizn

Jeśli jako konkubent zostaniesz powołany testamentem do spadkobrania a wcześniej otrzymałeś darowizny od zmarłego to twoja odpowiedzialność za zachowek jest taka jak każdego innego spadkobiercy. Podstawę obliczenia zachowku stanowi to co odziedziczyłeś jak to co otrzymałeś w darowiźnie. W tym wypadku jako spadkobierca co do zasady nie możesz powołać się na upływ 10  – letniego okresu od otwarcia spadku i daty otrzymania darowizny.

Jeśli wartość tego co odziedziczyłeś jest istotnie niższa od tego co otrzymałeś w darowiźnie w taki sposób, że zapłata zachowku musi dotknąć darowizny wówczas możesz zdecydować się na inny rodzaj obrony. Możesz wskazywać, że twoja odpowiedzialność jako spadkobiercy jest niewystarczająca (z uwagi na niską wartość spadku) i dlatego odpowiadać musisz subsydiarnie jako obdarowany. Skoro zaś tak to w tym zakresie jako osoba trzecia masz uprawnienie do powołania się na 10 letni okres przedawnienia zaliczalności darowizny do substratu spadku, od którego liczy się zachowek.  Jednak ten zabieg w mojej ocenie może się nie udać albowiem uznaje się odpowiedzialność spadkobiercy jest samodzielna.

Co oznacza samodzielna odpowiedzialność spadkobiercy?

Oznacza to, że póki istnieje możność zaspokojenia się od niego to nie bada się składu majątku z jakiego następuje zaspokojenie zachowku. W ramach tego samego zobowiązanego z racji tego, że jesteś spadkobiercą nie ma zastosowania 10 – letni okres przedawnienia. Warto jednak spróbować tej metody jeśli na inne środki nie ma już szans. Logiczność tej metody sprowadza się do tego, że nie powinno się ujednolicać tych samych zasad odpowiedzialności jeśli sposób nabycia był różny i sposób ten determinuje zasady odpowiedzialności przy braku połączenia tych ról wskutek spadkobrania i uprzedniego nabycia w drodze darowizny.

Na etapie przyjmowania spadku można zastosować inną konstrukcję obrony. Po pierwsze będąc konkubentem musisz ustalić czy darowizna miała miejsce dawniej niż 10 lat przed otwarciem spadku. Po drugie musisz ustalić czy wartość spadku jaką odziedziczyłeś jest niższa niż należne roszczenia o zachowek. Jeśli tak, wówczas możesz się zdecydować na odrzucenie spadku. Stracisz wówczas status spadkobiercy i będziesz mógł się powołać na upływ 10 – letniego okresu od wykonania darowizny do otwarcia spadku. Wówczas stracisz spadek lecz nie będziesz musiał odpowiadać z tytułu otrzymanej darowizny.

Niezależnie od tego sposobu obrony możesz powoływać na wszystkie inne wyłączenia i ograniczenia jak każdy inny obdarowany. Wskazałem je w pkt. Ad. 2. a omówiłem w artykule pt. Odpowiedzialność obdarowanych za zachowek.

Autor: radca prawny – Marcin Budziak

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top
zadzwoń