Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Wiemy, że obecne uregulowanie dziedziczenia w Kodeksie cywilnym wskazuje jako zasadę dziedziczenie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Co oznacza dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza i jak z niego skorzystać? Czy korzystamy z niego z automatu czy też powinniśmy podjąć jakieś działania?

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza

Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost (tzn. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi) lub z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem tej odpowiedzialności) lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika. Składa się je przed sądem lub przed notariuszem. Można je także złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Jeśli zdecydujemy się na złożenie tego oświadczenia przez pełnomocnika wówczas pełnomocnictwo powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Oświadczenie takie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.

Skutek przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza

W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Innymi słowy pierwszym warunkiem skorzystania  z dobrodziejstwa inwentarza jest rzetelne sporządzenie wykazu inwentarza lub spisu inwentarza. Bez jednego z tych dwóch dokumentów ograniczenie odpowiedzialności nie może nastąpić. O spisie inwentarza pisaliśmy tutaj a o wykazie inwentarza tutaj.

Czy coś jeszcze powinniśmy zrobić na tym etapie? Czy sporządzenie wykazu inwentarza lub spisu inwentarza jest wystarczające do tego aby ograniczyć naszą odpowiedzialność za długi spadkowe przed wierzycielem?

Jak wykazywać wierzycielowi lub komornikowi, że nasza odpowiedzialność jest ograniczona do wartości stanu czynnego spadku?

Sąd w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku nie zamieszcza przecież wzmianki co do zakresu odpowiedzialności za długi spadkowe. Nie zamieszcza takowej wzmianki także notariusz w akcie poświadczenia dziedziczenia. Komornik dysponując tytułem wykonawczym jest związany jego treścią. Aby więc ograniczył swoją egzekucję do wartości stanu czynnego spadku musi mieć tytuł wykonawczy, z którego to wynika. Otóż zgodnie z art. 837 KPC dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym.

Sytuacje mogą być dwie.

1. Wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy jeszcze za życia naszego spadkodawcy
2. Wierzyciel jeszcze nie wytoczył powództwa o należne mu roszczenie

Ad. I

Jeśli wierzyciel już za życia uzyskał wyrok przeciwko spadkodawcy wówczas spadkobiercy w postępowaniu klauzulowym lub zażaleniowym na nadanie klauzuli wykonalności winni domagać się umieszczenia zastrzeżenia co do ograniczonego zakresu odpowiedzialności ponoszonej przez siebie jako spadkobiercę (art. 792 KPC). Możemy także to zrobić w zażaleniu na klauzulę wykonalności nie zawierającej takiej wzmianki.

Ad. II

Póki wierzyciel nas nie pozwie to nic nie musimy robić. Jak mamy spis inwentarza lub wykaz inwentarza nie musimy podejmować żadnych kroków. Sytuacja nasza się jednak zmienia gdy wierzyciel naszego spadkodawcy nas pozwie.

Co należy zrobić gdy wierzyciel spadkodawcy nas pozwie?

Otóż musimy pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego (art. 319 KPC) sąd może uwzględniając powództwo zastrzec, iż pozwanemu służy prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie swojej odpowiedzialności. Jak wskazuje orzecznictwo wzmianka o ograniczeniu odpowiedzialności winna zostać zamieszczona w wyroku z urzędu. Aby jednak miało to miejsce musimy na tę okoliczność zwrócić sądowi uwagę wskazując, na okoliczność przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz na wykonany spis lub wykaz inwentarza. W przeciwnym wypadku wyrok nie zawierający takiej wzmianki będzie mógł być wykonany bez ograniczenia naszej odpowiedzialności. Jeżeli sąd nie zastrzegł w orzeczeniu pozwanemu prawa do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności, pozwany powinien wystąpić z wnioskiem o uzupełnienie wyroku o tą wzmiankę (na podstawie art. 351 KPC).

Jeśli wyrok wydany przeciwko spadkobiercy nie zawiera takiego zastrzeżenia albo też w postępowaniu klauzulowym nie doprowadziliśmy do uczynienia przez sąd takowego zastrzeżenia wówczas pozostaje nam przeciwstawienie się żądaniu wierzyciela poprzez wytoczenie przeciwko niemu powództwa opozycyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 KPC (por. Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 30 września 1985 r. w sprawie III CZP 49/85).

Pamiętać także należy, że do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.  Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.

W przypadku gdyby wierzyciel chciał prowadzić egzekucję przed działem spadku wówczas musi uzyskać tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim spadkobiercom (art. 779 § 1 KPC).

Więcej o dziedziczeniu z dobrodziejstwem inwentarza przeczytasz tutaj. O innych sprawach spadkowych przeczytasz na naszym BLOG`u oraz tutaj. Zapraszamy także do zerknięcia na naszą wizytówkę i wpisy tam zamieszczone.

Autor. r.pr. Marcin Budziak