zabezpieczenie spadku

Zabezpieczenie spadku

Kiedy spadek należy zabezpieczyć?

Zabezpieczenie spadku następuje gdy jakimkolwiek rzeczom lub prawom majątkowym, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy grozi naruszenie w szczególności przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie.

Należy wskazać, że:

  • zabezpieczenie może dotyczyć poszczególnych rzeczy, praw majątkowych, przedmiotu zapisu windykacyjnego a nie może dotyczyć całego spadku
  • rzeczy te lub prawa majątkowe winny być we władaniu spadkodawcy lub winny do niego należeć w chwili jego śmierci
  • rzeczom tym musi grozić naruszenie w szczególności przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie
  • groźbę naruszenia rzeczy lub praw majątkowych należy uprawdopodobnić

Podstawowym celem zabezpieczenia spadku jest ochrona spadkobierców, którzy nie mogą bezzwłocznie objąć spadku i roztoczyć nad nim pieczy. W zabezpieczeniu może także chodzić o ochronę osób uprawnionych do zachowku, zapisobierców a także współwłaścicieli rzeczy wchodzących w skład spadku. Zabezpieczenia spadku dokonuje się gdy nastąpi stan zagrożenia spadku wynikający z braku obecności lub nieustalenia spadkobierców.

Najczęściej chodzi o zabezpieczenie poszczególnych rzeczy lub praw majątkowych przed działaniami osób trzecich, które zagrażają naruszeniem rzeczy lub praw spadkowych. Nie wykluczone są zagrożenia ze strony spadkobiercy lub zapisobiercy. W tym ostatnim wypadku może bowiem także dochodzić do naruszenia rzeczy lub praw majątkowych.

Przykładami zagrożenia naruszenia rzeczy są: uszkodzenie rzeczy, narażenie na naturalne zniszczenie rzeczy, niebezpieczeństwo przerobienia rzeczy albo jej połączenia z inną rzeczą, ukrycie rzeczy, niebezpieczeństwo zadysponowania rzeczą lub prawem na niekorzyść spadkobiercy, doprowadzenie do przedawnienia wierzytelności spadkowej lub doprowadzenie do wygaśnięcie roszczenia z uwagi na zbliżający się upływ terminu, zagrożenia wynikające z opóźnienia w realizacji ciążących na spadkodawcy zobowiązań pieniężnych, nieprzedłużenie umowy ubezpieczenia.

Kiedy zabezpieczenie spadku nie może zostać ustanowione?

Zabezpieczenie nie może zostać ustanowione w wypadku, w którym spadek został już objęty przez spadkobiercę albo gdy doszło do objęcia zarządu spadkiem przez wykonawcę testamentu lub kuratora spadku. Spadek uważa się za nieobjęty, jeżeli spadkobierca lub spadkobiercy nie objęli spadku faktycznie w przechowanie, zarząd lub użytkowanie. Jeśli objęcie spadku nastąpiło, w takiej sytuacji nawet narażenie poszczególnych przedmiotów spadku lub praw majątkowych na naruszenie nie ma znaczenia. Spadkobierca, wykonawca testamentu lub kurator jako osoby uprawnione mogą postępować z tym przedmiotami lub prawami w sposób dowolny.

Osoby, wobec których działania spadkobiercy, który objął spadek wobec poszczególnych przedmiotów spadkowych lub praw majątkowych są niekorzystne mogą dochodzić swoich praw, wytaczając powództwo i zgłaszając wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia.

Ochrona jednych spadkobierców przed innymi

Jeśli natomiast spadek został objęty przez jednego ze spadkobierców z wyłączeniem pozostałych nie można również domagać się ochrony za pośrednictwem zabezpieczenia spadku. Współspadkobiercy chronią swoje prawa do rzeczy należących do spadku wobec innych współspadkobierców w ramach przepisów o zarządzie rzeczą wspólną (art. 200–208 KC i art. 611–616 KPC w zw. z art. 1035 KC).

Nie stanowi przeszkody do zabezpieczenia spadku oświadczenie o przyjęciu spadku, jeżeli wskutek nieobjęcia spadku istnieje zagrożenie dla określonych rzeczy lub praw majątkowych.

Postępowanie w sprawie zabezpieczenia spadku

Sąd dokonuje zabezpieczenia spadku na wniosek lub z urzędu.

Zabezpieczenie spadku na wniosek

Wniosek może zgłosić każdy, kto uprawdopodobni, że jest:

  • spadkobiercą
  • uprawnionym do zachowku
  • zapisobiercą
  • zapisobiercą windykacyjnym
  • wykonawcą testamentu
  • zarządcą sukcesyjnym
  • tymczasowym przedstawicielem
  • współwłaścicielem rzeczy
  • współuprawnionym co do praw pozostałych po spadkodawcy
  • wierzycielem mającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy

oraz

  • Skarb Państwa reprezentowany przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego
  • Prokurator
  • Rzecznik Praw Obywatelskich
  • Rzecznik Praw Dziecka

W wypadkach, gdy wniosek o zabezpieczenie spadku zostałby zgłoszony przez osobę nie upoważnioną do jego wniesienia, a istniałyby podstawy do zabezpieczenia spadku z urzędu, wniosek ten sąd powinien potraktować jako przesłankę do podjęcia czynności z urzędu.

Wniosek o zabezpieczenie spadku powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast powoda należy wskazać wnioskodawcę a zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie. Ponadto powinien zawierać uzasadnienie uprawdopodabniające konieczność dokonania zabezpieczenia spadku tj. możliwość naruszenia spadku. Wnioskodawcy mogą także wskazać na dowody a nie tylko uprawdopodabniać zagrożenie dla rzeczy lub praw majątkowych poprzez ich naruszenie. Żądanie zabezpieczenia powinno określać jakie przedmioty podlegają zabezpieczeniu oraz wskazywać na uprawdopodobnienie, że należały one do spadkodawcy. Same twierdzenia zawarte we wniosku o zabezpieczenie spadku nie stanowią uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających zabezpieczenie. Uprawdopodobnienie może oczywiście zostać zastąpione dowodami. Nie jest wymagane wskazanie środka zabezpieczenia. Sąd w tym zakresie nie jest związany żądaniem wniosku.

Sąd właściwy do złożenia wniosku o zabezpieczenie spadku

Do zabezpieczenia spadku właściwy jest sąd, w którego okręgu znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia mają być prawa majątkowe należące do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku, sądem właściwym jest sąd właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa, a gdy takiej osoby nie ma – sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa. Jeżeli wykonanie prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu, właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się ten dokument.
Sąd, który nie jest sądem spadku, zawiadamia sąd spadku o dokonaniu zabezpieczenia, jego uchyleniu oraz zmianie środka zabezpieczenia, przesyłając odpisy postanowień wydanych w tym przedmiocie.

Koszty na etapie sądowym

Wniosek należy opłacić opłatą stałą w wysokości 100 złotych. Koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić wnioskodawca lub uczestnik w sprawie o zabezpieczenie spadku lub sporządzenie spisu inwentarza, sąd może nakazać ściągnąć także ze spadku. W przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od obciążenia tymi kosztami. W celu zaspokojenia należności z tytułu kosztów w sprawie o zabezpieczenie spadku lub sporządzenie spisu inwentarza, sąd może pobrać odpowiednią sumę z pieniędzy wchodzących w skład spadku złożonych do depozytu sądowego lub znajdujących się na rachunku bankowym lub rachunku prowadzonym przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. Sąd może również zarządzić sprzedaż przez komornika odpowiedniego przedmiotu należącego do spadku, oznaczając przy tym sposób sprzedaży. Wykonanie wskazanego orzeczenia sąd zleca komornikowi.

Koszty na etapie wykonawczym

Wniosek o wykonanie postanowienia, w którym dokonano zabezpieczenia spadku podlega opłacie w wysokości 100 złotych.

W zależności od sposobu zabezpieczenia w toku postępowania wykonawczego mogą powstać znaczne koszty, np. związane z wynagrodzeniem zarządcy tymczasowego lub dozorcy. W momencie ustanawiania danego środka zabezpieczenia nie są one zwykle znane. Zasady ich rozliczania zostały omówione przy okazji omawiania poszczególnych środków zabezpieczenia (poniżej).

Zabezpieczenie spadku z urzędu

Zabezpieczenie spadku następuje z urzędu, gdy sąd poweźmie wiadomość, że:

  • spadkobierca jest nieznany
  • spadkobierca jest nieobecny
  • spadkobierca nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela
  • organ administracji rządowej albo organ jednostki samorządu terytorialnego zastosował niezbędne środki tymczasowe ze względu na grożące niebezpieczeństwo naruszenia rzeczy, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu spadkodawcy

Ponadto do wszczęcia postępowania z urzędu konieczne jest również uprawdopodobnienie, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy.

W postępowaniu o zabezpieczeniu spadku sąd może wydać postanowienie o:

  • zabezpieczeniu spadku
  • oddaleniu wniosku o zabezpieczenie spadku
  • stwierdzeniu braku podstaw do zabezpieczenia spadku z urzędu
  • zastosowaniu środka zabezpieczenia
  • zamianie środka zabezpieczenia
  • uchyleniu zabezpieczenia

W sprawach, w których postanowienie o zabezpieczeniu spadku, zmianie środka zabezpieczenia lub sporządzeniu spisu inwentarza zostało wydane z urzędu, sąd, który wydał to postanowienie, kieruje do komornika polecenie dokonania zabezpieczenia spadku, zmiany środka zabezpieczenia lub sporządzenia spisu inwentarza. Podstawą postępowania mającego na celu wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu spadku, zmianie środka zabezpieczenia lub sporządzeniu spisu inwentarza jest postanowienie zaopatrzone z urzędu we wzmiankę o wykonalności. Postanowienie o zabezpieczeniu spadku jest orzeczeniem, od którego przysługuje zażalenie.

Nadzór nad czynnościami komornika sprawuje sąd, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu spadku lub sporządzeniu spisu inwentarza. 

Sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia spadku do czasu rozstrzygnięcia wniesionego na to postanowienie zażalenia. Wstrzymanie wykonania postanowienia może nastąpić jedynie po wniesieniu zażalenia. Prawomocne postanowienie oddalające wniosek o zabezpieczenie spadku sąd może zmienić w razie zmiany okoliczności sprawy.

Jeżeli postanowienie o zabezpieczeniu spadku nie określa środka zabezpieczenia, komornik niezwłocznie zawiadamia sąd, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu spadku, o zastosowanym środku zabezpieczenia. W razie potrzeby złożenia przedmiotów podlegających zabezpieczeniu do depozytu sądowego komornik występuje z wnioskiem do sądu, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu spadku. Sąd, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu spadku, zawiadamia sąd spadku o środkach zabezpieczenia zastosowanych przez komornika. Jeżeli istnieje domniemanie, że przedmiotem spadku są rzeczy o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej, sąd, zlecając zabezpieczenie spadku, zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego ze względu na miejsce położenia rzeczy.

Środki zabezpieczenia

Sąd stosuje taki środek zabezpieczenia, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni. Jeżeli nie jest możliwe określenie środka zabezpieczenia w postanowieniu o zabezpieczeniu spadku, wybór środka zabezpieczenia należy do komornika.

Nazwanymi środkami zabezpieczenia są:

  1. spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór
  2. złożenie do depozytu sądowego
  3. ustanowienie zarządu tymczasowego
  4. ustanowienie dozoru nad nieruchomością

ad.1  Spis majątku ruchomego i oddanie go pod dozór

1. Spis majątku

Spis majątku ruchomego ma na celu zindywidualizowanie rzeczy ruchomych, nad którymi pieczę ma roztoczyć dozorca. Spis majątku ruchomego w ramach zabezpieczenia spadku sporządza się w obecności dwóch świadków powołanych przez komornika. Przy sporządzaniu spisu majątku ruchomego mogą być obecne osoby, które mają prawo zgłosić wniosek o zabezpieczenie spadku. Niestawiennictwo tych osób nie wstrzymuje wykonania czynności. Z dokonanej czynności komornik sporządza protokół, który podpisują wszyscy obecni. Odmowę lub niemożność podpisania stwierdza się w protokole z podaniem przyczyny.

W protokole ze spisu majątku ruchomego zamieszcza się:
  1. oznaczenie miejsca i czasu czynności
  2. imiona i nazwiska osób biorących udział w czynności lub osób trzecich zgłaszających swoje prawa do rzeczy objętej spisem
  3. zwięzły opis spisywanych rzeczy
  4. sprawozdanie z przebiegu czynności
  5. istotne dla sprawy oświadczenia osób biorących udział w czynności oraz oświadczenia osób trzecich zgłaszających swoje prawa do rzeczy objętej spisem
  6. wzmiankę o odczytaniu protokołu
  7. podpisy wszystkich osób obecnych, ewentualnie przyczyny odmowy lub niemożności podpisania
  8. podpis komornika

Jeżeli spisaniu podlegają rzeczy o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej, komornik zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego ze względu na miejsce położenia rzeczy.

2. Środki tymczasowe zapobiegające naruszeniu ruchomości przed ich spisaniem

Komornik wykonujący postanowienie o zabezpieczeniu spadku w razie potrzeby stosuje niezbędne środki tymczasowe zapobiegające naruszeniu ruchomości przed ich spisaniem. Komornik może w szczególności dokonać opieczętowania ruchomości wchodzących w skład spadku podlegającego zabezpieczeniu. Opieczętowania komornik dokonuje jeżeli napotyka przeszkody przy przystąpieniu do czynności zabezpieczenia spadku lub gdy odracza prowadzenie tych czynności.

Nie podlegają opieczętowaniu:
  1. rzeczy codziennego użytku niezbędne dla osób uprawnionych na mocy art. 923 § 1 KC do pozostawania w mieszkaniu spadkodawcy
  2. rzeczy, które ze względu na swe właściwości nie mogą być opieczętowane

Od opieczętowania mogą być wyłączone rzeczy, do których osoba trzecia zgłosiła i uprawdopodobniła swoje prawa.

Zdjęcia pieczęci dokonuje komornik, który je nałożył, z urzędu lub na wniosek osoby uprawnionej do objęcia rzeczy opieczętowanej w posiadanie. Przy ich zdjęciu mogą być obecne osoby, które mają prawo zgłosić wniosek o zabezpieczenie. Ze zdjęcia pieczęci sporządza się protokół.

3. Dozorca

Osoba dozorcy jest wyznaczana przez sąd lub komornika. Osoba ta musi wyrazić zgodę na pełnienie roli dozorcy. Przepisy o spisu majątku ruchomego i oddaniu ich pod dozór odsyłają do przepisów art. 855–862 KPC. Oznacza to m.in., że:

  1. Dozorcą może zostać wnioskodawca oraz uczestnik postępowania o zabezpieczenie spadku, spadkobierca, zapisobierca, wykonawca testamentu oraz osoba trzecia. Z ważnych przyczyn komornik może zwolnić dozorcę i ustanowić innego. Decyzję komornik podejmuje wydając postanowienie, podlegające zaskarżeniu skargą na czynności komornika.
  2. Zadaniem dozorcy jest strzeżenie spisanych ruchomości. Dozorca może używać strzeżonych ruchomości, jeżeli jest do tego uprawniony na mocy stosownych przepisów. Uprawnionymi do używania rzeczy są przykładowo: spadkobierca, zapisobierca windykacyjny, małżonek i osoby bliskie mieszkające w chwili śmierci ze spadkodawcą (w odniesieniu do urządzeń domowych).
  3. O miejscu przechowywania rzeczy decyduje dozorca. Jednakże zobowiązany on jest zawiadomić komornika o zamierzonej zmianie miejsca przechowywania rzeczy.
  4. Na wezwanie komornika lub stosownie do postanowienia sądu dozorca zobowiązany jest oddać przechowywane ruchomości. W wypadku niewydania ruchomości, komornik odbiera je dozorcy.
  5. Dozorca ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za pogorszenie oddanych mu pod dozór rzeczy. Nie odpowiada jednak za pogorszenie, uszkodzenie, zniszczenie lub zaginięcie ruchomości, jeżeli zachował staranność, do jakiej był zobowiązany.
  6. Jeżeli rzecz oddana pod dozór osobie nieuprawnionej do używania jej przynosi dochód, dozorca obowiązany jest po zakończeniu dozoru złożyć komornikowi rachunek z osiągniętych dochodów. Z dochodu pokrywa się wynagrodzenie dozorcy. Pozostałą część komornik składa do depozytu sądowego.
  7. Dozorca może żądać zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem oraz wynagrodzenia za dozór adekwatnie do poniesionych trudów. Prawo do zwrotu wydatków i wynagrodzenia nie przysługuje będącemu dozorcą:
  • spadkobiercy
  • zapisobiercy zwykłemu uprawnionemu do nabycia przechowywanych rzeczy
  • zapisobiercy windykacyjnemu dozorującemu ruchomości stanowiące przedmiot zapisu windykacyjnego

Sumę wydatków i wysokość wynagrodzenia dozorcy ustala komornik w drodze postanowienia. Postanowienie to jest zaskarżalne skargą na czynności komornika. Także postanowienie sądu co do zwrotu wydatków i wynagrodzenia dozorcy podlega zaskarżeniu zażaleniem. Zwrot wydatków i wynagrodzenie dozorcy są pokrywane z zaliczek uiszczonych przez wnioskodawcę komornikowi.

Ad. 2 Złożenie do depozytu sądowego

Do depozytu sądowego składa się podlegające zabezpieczeniu:

  • pieniądze
  • papiery wartościowe (weksle, czeki, akcje, obligacje, polisy ubezpieczeniowe itp.)
  • imienne książeczki oszczędnościowe lub inne dokumenty potwierdzające zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego albo rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej,
  • kosztowności, w tym złote monety oraz kruszce szlachetne i wyroby z tych kruszców (złoto, platyna, srebro, monety i wyroby ze złota, platyny lub srebra, kamieni szlachetnych, pereł itp.)

Powyższe rzeczy nie mogą być zabezpieczone inaczej jak poprzez złożenie do depozytu sądowego z wyjątkiem kosztowności, które mogą być również oddane na przechowanie dozorcy. O złożeniu do depozytu sądowego imiennej książeczki oszczędnościowej lub innych dokumentów potwierdzających zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego albo rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej sąd zawiadamia właściwy oddział banku, podając numer książeczki lub innego dokumentu, stan oszczędności oraz imię i nazwisko posiadacza rachunku.

Do depozytu sądowego można także złożyć inne rzeczy, o ile się one do takiego złożenia nadają (np. testamenty osób żyjących, karty bankowe, dokumenty potwierdzające posiadanie jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, dokumenty potwierdzające zawarcie umów ubezpieczenia i in.).

Ad. 3 Ustanowienie zarządu tymczasowego

Ustanowienie zarządu tymczasowego może nastąpić tylko wtedy, gdy zabezpieczeniu podlega:

  • przedsiębiorstwo
  • gospodarstwo rolne
  • prawo majątkowe wymagające zabezpieczenia przez ustanowienie zarządu tymczasowego

Nad przedsiębiorstwem i gospodarstwem rolnym wymagane jest ustanowienie zarządu tymczasowego, pod warunkiem, że prowadzą one działalność. Jeśli takowa działalność nie jest prowadzona wówczas należy ustanowić dozór nad składnikami tworzącymi  to przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne.

Odnośnie do praw majątkowych wymagających zabezpieczenia przez ustanowienie zarządu tymczasowego to najczęściej wymienia się tu prawa udziałowe (w spółce z o.o., akcyjnej, spółdzielni) oraz wierzytelności (np. z umowy rachunku bankowego).

Zarządca sprawując zarząd tymczasowy podejmuje wszelkie niezbędne czynności faktyczne, prawne i procesowe. Z racji szerokich uprawnień zarządcy tymczasowego ten sposób zabezpieczenia winien być stosowany z dużą ostrożnością.

Do zarządcy tymczasowego w ramach zabezpieczenia spadku stosuje się odpowiednio przepisy art. 931 i art. 933–941 KPC. Powyższe oznacza m.in., że:

  1. Zarządca tymczasowy obowiązany jest wykonywać czynności potrzebne do prowadzenia prawidłowej gospodarki. Ma on prawo pobierać wszelkie pożytki, spieniężać je w granicach zwykłego zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu takiego zarządu okażą się potrzebne. W sprawach wynikających ze sprawowanego zarządu, zarządca może pozywać i być pozywany.
  2. Zarządcy tymczasowemu wolno zaciągać, tylko takie zobowiązania, które mogą być zaspokojone z dochodów zarządzanych przedmiotów i są gospodarczo uzasadnione. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu zarządca tymczasowy może wykonywać jedynie za zgodą wnioskodawcy i uczestników, a przy jej braku – za zezwoleniem sądu, który przed wydaniem postanowienia obowiązany jest wysłuchać wnioskodawcę, uczestników i zarządcę tymczasowego, chyba że zwłoka groziłaby szkodą.
  3. Zarządcą tymczasowym może być ustanowiona osoba fizyczna lub prawna, która wyrazi zgodę na sprawowanie tej funkcji. Kandydat na zarządcę powinien posiadać odpowiednie kwalifikację stosowne do rodzaju przedmiotu mającego być w zarządzie. Zarządcą może być ustanowiona osoba trzecia lub uczestnik postępowania, byleby dawał gwarancję prawidłowego wykonywania zarządu.
  4. Ustanowienie zarządcy tymczasowego należy do sądu. Jeśli sąd w postanowieniu o zabezpieczeniu spadku nie określi środka zabezpieczenia a komornik uzna, że najodpowiedniejszym środkiem zabezpieczenia będzie ustanowienie zarządu tymczasowego wówczas będzie on miał prawo także wyznaczyć zarządcę. Komornik może zmienić zarządcę nawet, gdy został on powołany przez sąd w postanowieniu o zabezpieczeniu spadku. Na postanowienie komornika o wyznaczeniu zarządcy jak i o jego zmianie służy skarga na czynność komornika. Z kolei na postanowienie sądu rozpoznające skargę w tej kwestii nie przysługuje zażalenie.
  5. Jeżeli zarządca przy obejmowaniu zarządu napotyka przeszkody, komornik (na polecenie sądu) wprowadza go w zarząd.
  6. Zarządca tymczasowy może zatrudnić osobę uprawnioną i jego rodzinę za wynagrodzeniem, które ustala sąd.
  7. Po ustanowieniu zarządcy komornik wzywa znane mu osoby, aby przypadające od nich tak zaległe, jak i przyszłe świadczenia, które stanowią dochód z przedmiotu zabezpieczenia uiszczały do rąk zarządcy tymczasowego. W wezwaniu komornik uprzedza osoby zobowiązane, że uiszczenie należności do rąk osób uzurpujących sobie prawa do spadku będzie bezskuteczne.
  8. Ustanowienie zarządu tymczasowego nie wywiera wpływu na umowy najmu lub dzierżawy obowiązujące w chwili jego ustanowienia. Zarządcy tymczasowemu wolno jednak wypowiadać te umowy z zachowaniem obowiązujących przepisów oraz zawierać umowy na czas przyjęty przez zwyczaj miejscowy. Do wydzierżawiania przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego lub nieruchomości wchodzących w ich skład wymagane jest zezwolenie sądu.
  9. W wyznaczonych terminach, jednak nie rzadziej niż raz w roku oraz po ukończeniu zarządu zarządca składa sprawozdania ze swych czynności oraz dokumentuje sprawozdania rachunkowe. Sprawozdania te podlegają ocenie sądu. Sąd po wysłuchaniu wnioskodawcy, uczestników postępowania i zarządcy tymczasowego oraz po rozpatrzeniu sprawozdań zatwierdza albo odmawia zatwierdzenia sprawozdania zarządcy tymczasowego w całości lub w części. Na postanowienie sądu w przedmiocie zatwierdzenia/odmowy zatwierdzenia sprawozdania przysługuje zażalenie.
  10. Zarządca tymczasowy podlega odpowiedzialności odszkodowawczej oraz porządkowej. W szczególności odpowiada on za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. Zarządca tymczasowy, który bez usprawiedliwionej przyczyny nie złożył w oznaczonym terminie sprawozdania lub nie wykonał innych wydanych przez sąd poleceń, może być skazany na grzywnę do 3000 zł.
  11. Zarządcy tymczasowemu przysługuje wynagrodzenie i zwrot poniesionych wydatków, które poniósł z własnych funduszy. Wysokość wynagrodzenia określa sąd odpowiednio do nakładu pracy i dochodowości podlegającego zabezpieczeniu przedmiotu. Zarządca tymczasowy będący spadkobiercą albo zapisobiercą windykacyjnym (w odniesieniu do zarządu sprawowanego nad przedmiotem zapisu windykacyjnego) nie otrzymuje wynagrodzenia. W tym ostatnim wypadku jednak zarządca może pokrywać z dochodów pochodzących z przedmiotu zarządu najkonieczniejsze potrzeby własne i rodziny w rozmiarze, jaki oznaczy sąd. Ponadto może on pokrywać swoje wydatki związane z zarządem. Zarządca tymczasowy traci omawiane roszczenia, jeżeli ich nie zgłosi w ciągu miesiąca po ustąpieniu z zarządu lub po jego ustaniu. Nie może ich dochodzić w odrębnym procesie.
  12. Z dochodów uzyskanych z przedmiotu podlegającego zarządowi, zarządca tymczasowy pokrywa w następującej kolejności:
    • koszty postępowania wraz ze swoim wynagrodzeniem oraz zwrot własnych wydatków
    • bieżące należności pracowników zatrudnionych w zarządzanym przedsiębiorstwie lub gospodarstwie rolnym
    • bieżące należności podatkowe z zarządzanych przedmiotów oraz bieżące należności z tytułu ubezpieczenia społecznego pracowników wymienionych w pkt 2)
    • zobowiązania związane z wykonywaniem zarządu tymczasowego
    • należności z tytułu ubezpieczenia składników przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, ich przynależności i pożytków.
  13. Nadwyżka z uzyskanych dochodów – po pokryciu wskazanych w pkt 12. należności – podlega wpłaceniu do depozytu sądowego. Po uchyleniu zabezpieczenia spadku nadwyżka ta jest wypłacana osobom uprawnionym.

Ad. 4 Ustanowienie dozoru nad nieruchomością

Nieruchomość pozostała po spadkodawcy a wymagająca zabezpieczenia nie może być co do zasady objęta ustanowieniem co do niej zarządu tymczasowego. Zgodnie z art. 636 § 3 KPC stosowanie zarządu tymczasowego ograniczono do przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego i prawa majątkowego wymagającego ustanowienia zarządu tymczasowego. Tym samym nieruchomość pozostała po spadkobiercy w ramach zabezpieczenia może być co do zasady objęta jedynie dozorem.

Kompetencje dozorcy są ograniczone albowiem nie obejmują czynności zarządu nieruchomością. Sąd jednak lub komornik mogą upoważnić dozorcę nieruchomości także do czynność zarządczych. Jak już wskazałem wyżej sąd stosuje taki środek zabezpieczenia, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.

Ruchomości ulegające szybkiemu zepsuciu

Jeżeli w skład spadku wchodzą ruchomości ulegające szybkiemu zepsuciu, sąd zarządza ich sprzedaż przez komornika, oznaczając przy tym sposób sprzedaży. Uzyskane ze sprzedaży pieniądze składa się do depozytu sądowego.

Wykaz inwentarza i spis inwentarza

W ramach zabezpieczenia przepisy KPC przewidują złożenie wykazu inwentarza oraz dokonanie spisu inwentarza. Z uwagi na obszerność tego zagadnienia omawiamy je w osobnym artykule w tym miejscu.

Inne sposoby zabezpieczenia

Pozakodeksowymi przykładami zabezpieczenia spadku są:

  • unormowanie praw i obowiązków uczestników postępowania na czas trwania zabezpieczenia spadku
  • zakaz zbywania lub obciążania rzeczy albo prawa majątkowego pozostałego po zmarłym
  • zawieszenie postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania
  • wpis stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub w rejestrze
  • ustanowienie blokady na rachunku papierów wartościowych

Sąd lub komornik może ograniczyć się do zastosowania jednego środka zabezpieczającego, zastosować kilka równocześnie lub stosować środki kolejno. Zastosowanie jednego środka zabezpieczenia nie wyłącza zastosowania innych, równocześnie lub kolejno. Przypominam także, że sąd decyduje jaki środek zabezpieczenia w danej sytuacji faktycznej jest odpowiedni i taki właśnie środek może zostać zastosowany.

Zmiana, uchylenie środka zabezpieczenia

W razie potrzeby, sąd z urzędu zmieni środek zabezpieczenia, w szczególności jeżeli dotychczas zastosowany środek nie jest wystarczający do zabezpieczenia spadku.
Sąd z urzędu uchyli zabezpieczenie, jeżeli ustała potrzeba zabezpieczenia, a w szczególności gdy zgłosi się:
  •  spadkobierca legitymujący się prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku albo
  • spadkobierca legitymujący się zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo
  • wykonawca testamentu albo
  • tymczasowy przedstawiciel lub kurator spadku w celu przejęcia zarządu majątkiem spadkowym

Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.

Marcin Budziak, radca prawny.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top
zadzwoń