Jak liczyć odsetki od zachowku?

Odsetki od zachowku. Zgodnie z art. 120 § 1 KC bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Natomiast zgodnie z art. 1007 § 1 KC roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu. Tym samym korelacja powyższych dwóch przepisów prowadzi do konstatacji, iż roszczenie uprawnionego o zachowek staje się wymagalne od dnia otwarcia testamentu. Z tym bowiem dniem rozpoczyna się bieg przedawnia.

Z chwilą wymagalności powstaje możliwość żądania spełnienia świadczenia o zachowek

Jednakże te dwa pojęcia nie są tożsame. Ustawodawca bowiem nie określił w jakim terminie roszczenie wymagalne ma być spełnione. W tym względzie należy więc skorzystać z normy art. 455 KC, zgodnie z którą jeżeli termin spełnienia świadczenia nie wynika z właściwości zobowiązania ani nie jest oznaczony, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty. Świadczenie z tytułu zachowku jest co prawda świadczeniem pieniężnym, jednak bez wyraźnego żądania uprawnionego, obowiązany nie musi spełniać go dobrowolnie bezpośrednio po otwarciu testamentu. Brak jest więc podstaw do przyjęcia, iż termin świadczenia wynika z właściwości zobowiązania. Jak wcześniej wskazano brak jest także terminu ustawowego. Tym samym dopiero wystosowanie przez uprawnionego wezwania do zapłaty rodzi po stronie obowiązanego konieczność świadczenia, które powinno nastąpić niezwłocznie.

Odsetki należne od zachowku są należne od daty, kiedy następuje skuteczne wezwanie obowiązanego do spełnienia roszczenia o zachowek

Powyższe podejście jest podejściem stricte jurydycznym. Jego zastosowanie może w praktyce stwarzać istotne problemy. Przede wszystkim z uwagi na to, iż obowiązany zaraz po wezwaniu może nie wiedzieć jaka jest wartość spadku stanowiącego podstawę obliczenia zachowku.

Sąd Najwyższy nieco łagodniej o opóźnieniu w spełnieniu roszczenia o zachowek

Dostrzegając tą komplikację Sąd Najwyższy wskazał na to, iż w tego typu sprawach należy spojrzeć ma sprawę indywidualnie. Teoretycznie roszczenie o zachowek (art. 991 KC) staje się wymagalne z dniem wezwania zobowiązanego spadkobiercy do zapłaty (art. 455 KC), nie sposób jednak abstrahować od tego, że niekiedy skład, najczęściej zaś także wartość masy spadkowej jest nie tylko sporna, ale i wręcz nieznana. Oczekiwanie w takiej sytuacji od spadkobiercy, by uczynił zadość roszczeniu osoby uprawnionej do zachowku niezwłocznie po wezwaniu go do zapłaty, byłoby zbyt daleko idące.

W takim przypadku wymagalność roszczenia należy wiązać z datą, w której rozmiar roszczenia określony został z wystarczającą dokładnością.

Ponadto w orzeczeniu z dnia 14 marca 2017 roku Sąd Najwyższy w sprawie II CSK 436/16 wyraził pogląd:

1. W sprawach o zachowek stan opóźnienia należy określać indywidualnie, z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy, unikając wszelkiego automatyzmu.
2. O stanie opóźnienia można mówić wówczas, gdy zobowiązany znał już wszystkie obiektywnie istniejące okoliczności pozwalające mu racjonalnie ocenić zasadność i wysokość zgłoszonego roszczenia z tytułu zachowku, co może mieć miejsce także w dacie poprzedzającej datę wyrokowania.

Jeszcze dalej idący pogląd: odsetki od zachowku należne są od prawomocnego wyroku

Istnieje także pogląd, iż roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie. Art. 1007 § 1 KC wyłącza stosowanie art. 120 § 1 KC do określenia początku biegu przedawnienia roszczenia o zachowek.

Jak widzimy szkoły są różne i warto je wszystkie znać.

Autor radca prawny Marcin Budziak

Więcej o sprawach spadkowych piszemy tutaj. Zobacz także nasz profil firmowy na google.