Zachowek w kazusie naszego klienta:
Zachowek.
Jestem jedynym spadkobiercą. Odziedziczyłem spadek na podstawie testamentu, w którym ojciec powołał mnie do całego spadku. Sąd stwierdził, że nabyłem spadek w całości z dobrodziejstwem inwentarza. Okazało się, jednak, że przed śmiercią ojciec przekazał w darowiźnie cały swój majątek w postaci mieszkania konkubinie. W praktyce nic po sobie nie zostawił. Czy mam prawo do zachowku? Słyszałem, że z racji tego, że jestem spadkobiercą nie przysługuje mi prawo do zachowku.
Odpowiedź:
Polski ustawodawca wyszedł z podstawowego założenia, że niezależnie od woli spadkodawcy najbliższym należy się zawsze jakaś korzyść ze spadku czyli zachowek. Pozbawienie prawa do zachowku może nastąpić jedynie poprzez skuteczne wydziedziczenie. Wydziedziczenie może zostać dokonane tylko w ściśle określonych warunkach. O wydziedziczeniu pisałem w artykule: Wydziedziczenie i przebaczenie.
Głównym adresatem roszczenia o zachowek jest spadkobierca (art. 991 § 2 KC). W razie, gdy uprawniony jest jednocześnie spadkobiercą, a powołanie do spadku nie pokrywa nawet jego uprawnienia z tytułu zachowku, przysługuje mu roszczenie do pozostałych spadkobierców o zapłatę sumy pieniężnej, potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 KC).
Natomiast sytuacja w niniejszej sprawie jest jednak o tyle nietypowa, że Pan jako uprawniony jest jednocześnie jedynym spadkobiercą, dziedziczącym spadek z mocy testamentu. Wobec tego nie może Pan zrealizować uprawnienia o zachowek na podstawie art. 991 § 2 KC. Nie ma bowiem innych spadkobierców.
Gdy nie ma spadkobierców..
Kiedy otrzymanie od spadkobiercy zachowku jest niemożliwe, może Pan żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. W grę wchodzi Pana roszczenie o zachowek w stosunku do obdarowanej na podstawie art. 1000 KC. Z tego wynika, że roszczenie to ma charakter “awaryjny” w tym sensie, że aktualizuje się jeżeli Pan jako uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego zachowku. Ma to miejsce w omawianej sytuacji. Adresatem Pańskiego roszczenia będzie konkubina jako osoba obdarowana. Odpowiedzialność konkubiny względem Pana ogranicza się do wzbogacenia będącego skutkiem darowizny (art. 1000 § 1 KC). Ponieważ konkubina nie jest uprawniona do zachowku, ponosić będzie odpowiedzialność względem Pana do pełnej wysokości zachowku.
Status spadkobiercy nie wyklucza zatem możliwości wystąpienia z roszczeniem o zachowek wobec obdarowanego przez spadkodawcę. Tak bowiem winno się rozumieć przepis art. 1000 KC. Uprawniony do zachowku nie może zostać pozbawiony korzyści ze spadku, zagwarantowanej mu ustawowo w postaci prawa do zachowku jeżeli nie było skutecznego wydziedziczenia.
Podsumowanie
Powołany do spadku czy to w testamencie czy na podstawie ustawy czy niepowołany wogóle ma prawo do zachowku jeśli tylko to co otrzymał nie wyczerpuje należnego zachowku.
Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony na facbooku.
Autor – Marcin Budziak – radca prawny