Władza rodzicielska

Większość rodziców intuicyjnie rozumie czym jest władza rodzicielska i jak ją należy wykonywać.  Czasami jednak mamy wątpliwości czym jest w istocie władza rodzicielska i jak daleko sięga. Powstaje także problem jak tę władzę wykonywać (sprawować) w sytuacjach konfliktowych między rodzicami lub w przypadku ograniczenia w zdolności do czynności prawnych jednego z rodziców.

Aby wiedzieć jak wykonywać władzę rodzicielską należy w pierwszej kolejności przypomnieć jak władzę rodzicielską przedstawia Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Władza rodzicielska w KRIO

Zgodnie z KRIO władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

Co z rodzicem, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych?

Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej.

Jak powinna być wykonywana władza rodzicielska przysługująca obojgu rodzicom?

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. W braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Innymi słowy w istotnych kwestiach dziecka rodzice nie mogą co do zasady podejmować samodzielnie decyzji. Jakie sprawy są istotnymi kwestiami dziecka Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie rozstrzyga. Pozostawia tę kwestię wymiarowi sprawiedliwości.

Przyjmuje się, iż istotną kwestią dziecka jest to co nie jest związane z jego bieżącą egzystencją, codziennymi czynnościami. Są to kwestie o istotnym znaczeniu dla rozwoju dziecka. Również istotną kwestią dziecka jest określenie miejsca pobytu dziecka, jeśli nie jest to możliwe w oparciu o przepis art. 26 Kc określający miejsce zamieszkania dziecka.

Istotne kwestie dziecka

W judykaturze do istotnych kwestii dotyczących dziecka zaliczono m.in.:

• decyzje dotyczące imienia dziecka
• zmianę nazwiska
• określenie miejsca pobytu
• wybór kierunku i zakresu wykształcenia
• naukę pozaszkolną
• praktykę zawodową
• wystąpienie z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego
• wyjazd za granicę
• wyjazd na wakacje
• zmianę obywatelstwa
• określenie zasad wychowania
• przeprowadzenie istotnych zabiegów medycznych i badań

O rozstrzygnięcie w istotnych kwestiach dziecka mogą się zwrócić do sądu tylko rodzice, którym przysługuje przynajmniej ograniczona władza rodzicielska. Jeśli jednemu z rodziców władza rodzicielska nie przysługuje wówczas nie ma podstaw do zwrócenia się do sądu o rozstrzygnięcie w istotnych kwestiach dziecka.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej a podejmowanie decyzji w istotnych kwestiach dziecka

Władza rodzicielska w praktyce najczęściej bywa ograniczana w wyroku rozwodowym lub wobec rodziców żyjących w rozłączeniu, którzy mają kłopot w jej wspólnym wykonywaniu i zwrócili się do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie w tym zakresie.

1. Najczęściej orzeczenia ograniczające władzę rodzicielską przybierają formę konkretną określającą jakie uprawnienia do współdecydowania w istotnych kwestiach dziecka zostaną pozostawione rodzicowi, którego władza jest ograniczana, np. do współdecydowania o wyborze kierunku kształcenia i zasad wychowania dziecka.
2. Czasami jednak sądy ograniczają władzę rodzicielską posługując się formuła ogólną w postaci: do współdecydowania we wszystkich istotnych kwestiach dotyczących dziecka.

W pierwszym wypadku rodzic, którego władza rodzicielska nie została ograniczona może samodzielnie zadecydować, np. o wyjeździe dziecka za granicę. W tym bowiem akurat zakresie sąd nie pozostawił mu prawa do współdecydowania. Natomiast w drugim przypadku rodzic w każdej istotnej kwestii winien uzyskać porozumienie z drugim rodzicem. W przypadku braku zgody sprawę będzie musiał rozstrzygnąć sąd opiekuńczy.

Pierwsze rozwiązanie daje prymat rodzicowi, który posiada pełnię władzy rodzicielskiej i w praktyce w mniejszym lub większym zakresie eliminuje rodzica z prawa do współdecydowania o istotnych kwestiach dziecka. Innymi słowy takie rozstrzygnięcie pozbawia rodzica istotnych elementów składających się na władzę rodzicielską takich jak: wychowanie, troszczenie się, kierowanie dzieckiem, przygotowanie go do pracy. Biorąc pod uwagę zapis zarówno art. 58 KRIO jak i 107 KRIO sąd orzekający o władzy rodzicielskiej winien zbadać dogłębnie sprawę pod kątem możliwości pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Władza rodzicielska winna zostać pozostawiona obojgu rodzicom nawet w przypadku gdy nie potrafili wypracować oni pisemnego porozumienia co do sposobu jej wykonywania. Ograniczenie winno mieć miejsce tylko wyjątkowo w sytuacjach gdy postępowanie wykazało, iż niezbędne decyzje w życiu dziecka, które trzeba będzie podjąć wobec niego w najbliższej przyszłości np. do 2 lat nie będą możliwe do podjęcia. Wówczas w tym zakresie jeśli można liczyć, iż decyzja podjęta przez rodzica, któremu pozostawiona zostanie pełnia władzy rodzicielskiej będzie zgodna z dobrem dziecka można zastanowić się nad ograniczeniem władzy drugiemu. Pod pewnymi jednak warunkami.

Drugie z rozwiązań jest krytykowane w literaturze jednakże bardziej odpowiada intencjom ustawodawcy wyrażonym w przepisach art. 58 i 107 KRIO. Owszem pierwsze rozwiązanie ma walor bardziej praktyczny ale tylko z perspektywy jednego rodzica; tego który posiada pełnię władzy rodzicielskiej. Praktyczność tego rozwiązania nie powinna jednak wypaczać sensu przepisów ustawowych, które dają prymat prawu do wychowania dziecka przez oboje rodziców (nawet skonfliktowanych) a nie jednemu z nich. Przesłanką umożliwiającą ograniczenie władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka ale tylko tak pojmowane, że prymat jego dobra jest najlepiej realizowany gdy decyzję podejmą z większym lub większym trudem ale oboje rodzice. Ograniczenie może mieć miejsce tylko wówczas, gdy oboje nie są w stanie podjąć decyzji ale nie dlatego, że się różnią zdaniami lecz dlatego, że istniejący między nimi konflikt powoduje, że jeden z nich stosuje obstrukcję uniemożliwiając podjęcie jakiejkolwiek decyzji na czas. Z doświadczenia naszej kancelarii wynika jednak, iż sądy w braku porozumienia pomiędzy rodzicami idą w kierunku ograniczania władzy rodzicielskiej czym często zaostrzają konflikt lub powodują wycofanie rodzica z zaangażowania w proces wychowawczy dziecka. Innymi słowy w efekcie działają wbrew intencjom ustawodawcy.

Winę jednak ponosi ustawodawca. Zmienione w 2015 roku przepisy KRIO w zakresie art. 58 i 107 zostały tak sformułowane, że większość sędziów i prawników czyta je w ten sposób, że władza rodzicielska może zostać pozostawiona obojgu rodzicom tylko wówczas gdy przedstawią oni pisemne porozumienie o sposobie jej wykonywania. Sam byłem kiedyś takiego zdania. Jest to jednak błąd. Należy powtórnie przeanalizować treść tych przepisów, poprzednie ich brzmienie oraz uzasadnienie do projektu zmiany tychże przepisów a wówczas dostrzeżemy, że jednak pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom z określeniem sposobu jej wykonywania może mieć miejsce także wówczas gdy rodzice nie przedstawią pisemnego porozumienia o sposobie jej wykonywania.

Więcej o  innych sprawach w poradach i artykułach oraz na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.