ZASADY DZIAŁU SPADKU

Dział spadku

Zasady działu spadku. Dział spadku stanowi rozdysponowanie składnikami masy spadkowej pomiędzy poszczególnymi spadkobiercami. Na dział spadku składają się wyłącznie aktywa, nie dzielimy długów.

Dlaczego dział spadku jest tak ważny?

Do momentu przeprowadzenia działu spadku – każdy ze spadkobierców może odpowiadać  za długi spadkowe  w pełnej wysokości z całego swojego majątku.

Zgodnie z art. 1034 k.c. (§ 1.) Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Powyższe oznacza, że wierzyciel może domagać się zapłaty całości długu w stosunku do jednego z dłużników solidarnych w całości. W konsekwencji nie musi szukać innych spadkobierców, wystarczy że znajdzie jednego.  To właśnie od niego może żądać przed sądem zapłaty całego długu. Po zasądzeniu może ten dług w całości wyegzekwować od tego właśnie spadkobiercy.

Z punktu widzenia prawa możliwym jest odzyskanie części zapłaconego lub wyegzekwowanego świadczenia od pozostałych spadkobierców ale jest to nieco utrudnione. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, odpowiadających wielkości ich udziałów. Jest jednak ale.. W pierwszej kolejności musi ich znać, a w drugiej kolejności muszą być oni wypłacalni… Jeśli są oni niewypłacalni to w praktyce wyłącznie on zaspokoi wierzyciela spadkodawcy w całości. Roszczenie regresowe pozostanie wówczas tylko teorią.. bowiem pomimo wyroku zasądzającego komornik nic nie ściągnie od pozostałych współspadkobierców albowiem nie znajdzie ich majątku.

Dlatego też warto zmniejszyć swoją odpowiedzialność jak najszybciej doprowadzając do działu spadku…

Dopiero bowiem od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.

Zarządzanie spadkiem

Kolejną kwestią ważną z perspektywy ekonomicznej jest możliwość zarządzania przedmiotem należącym do spadku.

Spadek często obejmuje nieruchomość, której albo nikt nie zajmuje,  albo zajmuje ją jeden ze spadkobierców z wyłączeniem pozostałych, nierzadko blokując dysponowanie nią przez pozostałych. Taka nieruchomość wymaga podjęcia decyzji o jej wynajęciu/wydzierżawieniu lub sprzedaży. Wymaga także  opłacania bieżących stałych wydatków (czynsz, podatek itp.), w których nie zawsze wszyscy spadkobiercy chcą uczestniczyć.

Z chwilą sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku stajemy się współwłaścicielami.  Skoro tak, to winniśmy zarządzać nieruchomością jak współwłaściciele. Jednak dla wielu współspadkobierców jest to sytuacja nowa, której nie rozumieją lub nie chcą zrozumieć. To utrudnia zarządzanie, decydowanie, współodpowiadanie z zarządu, rozliczanie się, szanowanie praw innych współwłaścicieli, współdziałanie z nimi itp. W konsekwencji powyższego jedni współwłaściciele/współspadkobiercy są pokrzywdzeni przez innych. Nie zawsze sąd zagwarantuje rzetelne naprawienie tych nieprawości. Są to bowiem kwestie, które nie zawsze są łatwe do udowodnienia. Najlepiej więc jak najszybciej jest wyjść ze stanu współwłasności i nie być w sytuacji przymusowej z niewygodnym współspadkobiercą/współwłaścicielem. Od tego momentu nie dość, że odpowiadamy za tylko tą część długu jaki odpowiada naszemu udziałowi w spadku. Dodatkowo nie musimy się już liczyć w zarządzie z innymi współspadkobiercami. Jesteśmy wolni i niezależni w prawie.

Aby przeprowadzić dział spadku należy przede wszystkim przesądzić co dokładnie wchodzi w skład spadku. Ponadto trzeba ustalić jak dział spadku ma przebiegać (co komu ma przypaść),oraz jak go przeprowadzić (umownie czy sądowo).

Zgodnie z art.  1037 k.c. § 1. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Na czym polega dział spadku?

Dział spadku polega na kompleksowym rozliczeniu spadku. Może obejmować rozdział poszczególnych składników proporcjonalnie w naturze, podział fizyczny, sprzedaż i rozliczenie finansowane tak otrzymanej wartości spadku, albo przyznanie składników spadku jednemu /kilku spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych. Ponieważ dział spadku po określeniu spadkobierców jest tożsamy ze współwłasnością więc stosuje się przepisy o zniesieniu współwłasności.

I tak, zgodnie z art. 212 k.c.

  • §1. Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
  • §2. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
  • §3. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Co rozlicza się w ramach działu spadku?

W przypadku dziedziczenia ustawowego – w którym spadkobiercami są zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itp.) albo zstępni i małżonek zmarłego, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia otrzymanych przez siebie od spadkodawcy darowizn na poczet ich udziału w spadku. Co więcej, zgodnie z art.  1041 k.c. dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny oraz zapisu windykacyjnego dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Wyjątkiem będzie zwolnienie przez spadkodawcę danej darowizny z zaliczenia na schedę spadkową. Oznacza to, np. że wnuk, który wobec śmierci ojca doszedł do dziedziczenia po dziadku, jest zobowiązany przy dziale spadku zaliczyć na to co ma mu przypaść darowiznę, którą otrzymał jego ojciec od swojego ojca. Mógłby tego uniknąć gdyby w umowie darowizny dziadka z ojcem, dziadek zwolnił przedmiot darowizny z obowiązku zaliczenia na schedę spadkową.

Sądowy dział spadku

Ma miejsce najczęściej ze względu na spór panujący między spadkobiercami co do sposobu podziału i ew.  rozliczenia. 

W toku postępowania Sąd ustala skład i wartość spadku.

Stosownie do art. 686 k.p.c. w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Umowny dział spadku                                                               

Umowny dział spadku musimy przeprowadzić z udziałem wszystkich spadkobierców łącznie (względnie w oparciu o odpowiednie pełnomocnictwo) . W zależności od składu dzielonego spadku – dział spadku może lub musi być dokonany w odpowiedniej formie.  Ustnie lub w zwykłej formie pisemnie – kiedy dotyczy rzeczy ruchomych, środków pieniężnych. Dział spadku musimy przeprowadzić w formie aktu notarialnego gdy dotyczy nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Gdy przedmiotem działu spadku jest przedsiębiorstwo – umowę o dział spadku powinniśmy zawrzeć w formie pisemnej z notarialnie poświadczonymi podpisami. Jeżeli jednak w skład tego przedsiębiorstwa w spadku – wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku zawieramy w formie aktu notarialnego.

W umownym wariancie można przeprowadzić częściowy dział spadku tj. tylko co do części lub jednego ze składników spadku. W przypadku sądowego działu spadku – może być on ograniczony do części spadku, ale jedynie z ważnych powodów (art. 1038 § 1 k.c.).

Uchylenie się od skutków prawnych umowy o działu spadku

Zgodnie z art. 1045 k.c.  uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli  zawartego w umowie o dział spadku a zawartej pod wpływem błędu można tylko wtedy, gdy błąd ten dotyczył stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy. Błąd nie może zatem dotyczyć treści zawartej umowy.

Niezależnie, można uchylić się od skutków prawnych przeprowadzonego działu spadku na zasadach ogólnych określonych w kodeksie cywilnym. I tak, umowa o dział spadku będzie nieważna, jeśli któraś ze stron umowy o dział spadku pozostawał w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. To samo dotyczy zawarcia umowy o dział spadku dla pozoru lub pod wpływem groźby.

Opracowała Monika Krajewska – Budziak, adwokat

Więcej o dziale spadku tutaj. Odwiedź nas na facebooku!

 
 

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top
zadzwoń