zachowek a niezdolnośc do pracy

Jak niezdolność do pracy wpływa na wysokość zachowku?

Zachowek a niezdolność do pracy. Spadkobierca uprawniony do zachowku co do zasady powinien otrzymać połowę tego co by mu się należało z mocy ustawy. W dwóch jednak przypadkach ustawodawca faworyzuje spadkobierców. Mianowicie w przypadku małoletniości oraz w przypadku trwałej niezdolności do pracy. Zajmiemy się stanem trwałej niezdolności do pracy. Stan ten musi istnieć w chwili otwarcia spadku. Spadek zaś otwiera się w chwili śmierci spadkodawcy.

Należy podkreślić, iż osoba ma być niezdolna do pracy i co więcej trwale. Nie może zasadniczo w świetle wiedzy medycznej istnieć nietrwałość niezdolności do pracy. Niezdolny do pracy spadkobierca nie otrzyma wyższego zachowku jeśli niezdolność nie ma charakteru trwałego. Problematyczne jest to czy niezdolność do pracy ma mieć charakter całkowity czy częściowy. Ustawodawca nie scharakteryzował tej niezdolności. Wynika z tego więc, że również częściowa ale trwała niezdolność do pracy jest podstawą do otrzymania wyższego zachowku.

Ocena charakteru niezdolności do pracy

Ocenę charakteru niezdolności do pracy przeprowadza się najczęściej z udziałem biegłych lekarzy. Niemniej jednak należy zauważyć, iż nawet opinia biegłego stwierdzająca częściową niezdolność do pracy podlega ocenie sądu.

Ocena, czy osoba uprawniona do zachowku była w dniu otwarcia spadku trwale niezdolna do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 KC powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności. W szczególności tych decydujących o możliwości osiągnięcia przez tę osobę dochodów z pracy zarobkowej. Wynikająca z opinii biegłego częściowa niezdolność do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748) nie sprzeciwia się uznaniu, że uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy jeżeli z okoliczności faktycznych wynika niezbicie, że uprawniony pozbawiony został możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej.

Okoliczność trwałej niezdolności do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 KC może być w procesie cywilnym dowodzona wszystkimi dostępnymi środkami dowodowymi.   Przykładowo: orzeczeniami wydanymi przez organy rentowe ZUS, aktualną i historyczną dokumentacja medyczną, zeznaniami świadków. Może być też przedmiotem domniemań faktycznych w rozumieniu art. 231 KPC.

Na jaką chwilę musi zostać stwierdzona całkowita i trwała niezdolność do pracy?

Tak jak napisałem na wstępie o wielkości zachowku przysługującego uprawnionemu decyduje stan istniejący w chwili otwarcia spadku, tj. czy uprawniony w tej chwili jest trwale niezdolny do pracy bądź małoletni (art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego). Jeżeli uprawniony został zaliczony do II grupy inwalidów przez komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzeczeniem wydanym później niż w dacie otwarcia spadku, gdy według stwierdzenia tej komisji inwalidztwo to istniało przed dniem otwarcia spadku, oznacza to trwałą niezdolność do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, powodującą że uprawnionemu do zachowku przysługują dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności a całkowita i trwała niezdolność do pracy

Należy także pamiętać, iż samo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nawet tej znacznej nie jest wystarczające do przesądzenia o trwałej niezdolności do pracy. W szeregu dowodów może mieć ona jedynie charakter wspierający, np. w zakresie w jakim stwierdza konieczność pomocy osób trzecich w codziennej egzystencji.

Podeszły wiek a niezdolność do pracy

Istnieje jeszcze jedna ważna kwestia dotycząca niezdolności do pracy. Mianowicie podeszły wiek uprawnionego. Otóż w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 stycznia 2013 r. w sprawie V ACa 989/12 sąd ten wskazał, iż już sam bardzo zaawansowany wiek może uzasadniać zaliczenie danej osoby do osób trwale niezdolnych do pracy w rozumieniu art. 991 KC. Z kolei jeszcze dalej w tym zakresie poszedł Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 21 lutego 2014 r. w sprawie I ACa 698/13. Sąd ten mianowicie stwierdził, że do stwierdzenia niezdolności do pracy w rozumieniu art. 991 KC wystarczające jest osiągnięcie wieku emerytalnego. Pogląd ten jednak wydaje się zbyt daleko idący i jako taki nie zasługuje na aprobatę.

Autor radca prawny Marcin Budziak

Więcej o sprawach spadkowych piszemy tutaj. Zobacz także nasz profil firmowy na google.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top
zadzwoń