Wprowadzenie

Testament wspólny małżonków to dokument, w którym oboje małżonkowie wyrażają swoją wolę co do dyspozycji ich majątkiem na wypadek śmierci. W Polsce nie jest on dopuszczalny według obowiązującego prawa, co potwierdza najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. Dlatego w niniejszym artykule omówimy przepisy prawne dotyczące testamentów, stanowisko Sądu Najwyższego oraz praktyczne aspekty związane z testamentami małżonków.

Podstawy prawne testamentu

Kodeks Cywilny

Kodeks cywilny (KC) jest podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie testamentów w Polsce. Kluczowe przepisy obejmują artykuły 941–961 KC. Art. 941 KC precyzuje, że rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci może nastąpić wyłącznie w formie testamentu. Co istotne, nie przewidziano możliwości sporządzenia testamentu wspólnego przez małżonków.

Artykuł 941 KC

Treść art. 941 KC stanowi: “Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament”. Oznacza to, że każda osoba musi sporządzić testament indywidualnie. W konsekwencji polskie prawo wyklucza możliwość wspólnego testamentu dwóch osób, w tym małżonków.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Postanowienie z dnia 19 marca 2021 r.

W postanowieniu z 19 marca 2021 r. (sygn. akt III CSKP 69/21), Sąd Najwyższy analizował umowę spadkową małżonków. W orzeczeniu uznano, że jedynym dopuszczalnym tytułem powołania do spadku są ustawa i testament. Z tego względu umowy spadkowe nie stanowią prawnie akceptowanego sposobu dziedziczenia i są nieważne zgodnie z polskim prawem.

Argumentacja Sądu

Sąd Najwyższy podkreślił, że testament jest jedyną dopuszczalną formą rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Warto zauważyć, że przepis art. 941 KC zapewnia testatorowi pełną swobodę testowania, umożliwiając odwołanie testamentu w dowolnym momencie. W związku z tym umowy spadkowe, które mogłyby ograniczać swobodę dysponowania majątkiem, są sprzeczne z tą zasadą.

Najnowsze orzecznictwo

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 15 grudnia 2017 r. (sygn. akt III CSK 79/13) potwierdził, że umowy spadkowe są niezgodne z polskim prawem i nie mogą stanowić podstawy dziedziczenia. Co więcej, testament wspólny, jako forma umowy spadkowej, jest niedopuszczalny, ponieważ narusza zasadę swobody testowania.

Praktyczne aspekty testamentu wspólnego

Rola notariusza

Notariusz pełni kluczową rolę w sporządzaniu testamentów. Przede wszystkim zapewnia ich zgodność z przepisami prawa oraz dba o to, by strony były świadome swoich praw i obowiązków.

Procedura sporządzania testamentu

1. Konsultacja z notariuszem – Omówienie warunków testamentu i jego zgodności z przepisami prawa.
2. Przygotowanie dokumentu – Notariusz sporządza projekt testamentu, uwzględniając wszelkie dyspozycje majątkowe.
3. Podpisanie testamentu – Dokument podpisuje testator w obecności notariusza, który poświadcza jego ważność.

Problemy i wyzwania

Choć testament wspólny nie jest dopuszczalny, niektórzy próbują go sporządzić. W praktyce jednak taki dokument jest nieważny, co może prowadzić do sporów prawnych i komplikacji w dziedziczeniu.

Alternatywy dla testamentu wspólnego

Indywidualne testamenty

Każdy z małżonków może sporządzić własny testament, określając w nim dyspozycję swojego majątku. Indywidualne testamenty mogą być skoordynowane, lecz pozostają osobnymi dokumentami.

Umowy majątkowe małżeńskie

Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską, regulującą kwestie majątkowe w trakcie małżeństwa. Choć nie zastępuje testamentu, może ułatwić późniejsze dziedziczenie.

Zapis windykacyjny

Zapis windykacyjny pozwala przekazać określone składniki majątku na wypadek śmierci. Co istotne, musi być dokonany w testamencie i staje się skuteczny z chwilą otwarcia spadku.

Wnioski

Testament wspólny małżonków nie jest dopuszczalny w polskim prawie. Warto podkreślić, że Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, iż umowy spadkowe, w tym testamenty wspólne, naruszają zasadę swobody testowania i nie mogą stanowić podstawy dziedziczenia. Dlatego każdy spadkobierca musi rozrządzić swoim majątkiem indywidualnie, w formie testamentu.

W praktyce notarialnej istotne jest, aby małżonkowie byli świadomi tych ograniczeń i korzystali z dostępnych, legalnych alternatyw. Indywidualne testamenty oraz zapisy windykacyjne stanowią skuteczne sposoby planowania dziedziczenia majątku.

Autor: Marcin Budziak, radca prawny

UMÓW SPOTKANIE