Testament wspólny małżonków, Kancelaria Praga

Dopuszczalność testamentu wspólnego małżonków

Wprowadzenie

Testament wspólny małżonków to dokument, w którym oboje małżonkowie wyrażają swoją wolę co do dyspozycji ich majątkiem na wypadek śmierci. W Polsce instytucja testamentu wspólnego małżonków nie jest dopuszczalna według obowiązującego prawa, co zostało potwierdzone w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W tym artykule omówimy przepisy prawne dotyczące testamentów, stanowisko Sądu Najwyższego oraz praktyczne aspekty związane z testamentami małżonków.

Podstawy prawne testamentu

Kodeks Cywilny

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie testamentów w Polsce jest Kodeks cywilny (KC). Kluczowe przepisy dotyczące testamentu to artykuły 941–961 KC. W art. 941 KC wskazano, że rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci może nastąpić jedynie przez testament. Kodeks cywilny nie przewiduje możliwości sporządzenia testamentu wspólnego przez małżonków.

Artykuł 941 KC

Art. 941 KC stanowi: “Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament”. Oznacza to, że każde rozrządzenie majątkiem musi być dokonane w formie testamentu, a polskie prawo nie dopuszcza możliwości sporządzenia wspólnego testamentu przez dwie osoby, w tym małżonków.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Postanowienie z dnia 19 marca 2021 r.

W postanowieniu z dnia 19 marca 2021 r. (sygn. akt III CSKP 69/21), Sąd Najwyższy analizował umowę spadkową sporządzoną przez małżonków. Sąd uznał, że zgodnie z polskim prawem jedynym dopuszczalnym tytułem powołania do spadku są ustawa i testament, co oznacza, że umowy spadkowe nie są przewidziane jako tytuł dziedziczenia. Sąd stwierdził, że umowa spadkowa sporządzona przez małżonków jest nieważna zgodnie z polskim prawem.

Argumentacja Sądu

Sąd Najwyższy podkreślił, że jedynymi tytułami powołania do spadku są ustawa i testament. Przepis art. 941 KC wyraźnie stanowi, że rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Umowy spadkowe, które mogłyby krępować strony i ograniczać ich swobodę w dysponowaniu majątkiem, są zatem sprzeczne z tą zasadą. Testament może być odwołany przez testatora w każdej chwili, bez konieczności uzasadniania swojej decyzji, co zapewnia pełną swobodę testowania.

Najnowsze orzecznictwo

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 grudnia 2017 r. (sygn. akt III CSK 79/13) potwierdził, że umowy spadkowe są sprzeczne z polskim prawem i nie mogą stanowić podstawy dziedziczenia. Sąd wskazał, że testament wspólny, jako forma umowy spadkowej, nie jest dopuszczalny, gdyż naruszałby zasadę swobody testowania.

Praktyczne aspekty testamentu wspólnego

Rola notariusza

Notariusz odgrywa kluczową rolę w sporządzaniu testamentów. Jego zadaniem jest zapewnienie, że testament jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa oraz że strony są świadome swoich praw i obowiązków.

Procedura sporządzania testamentu

  1. Konsultacja z notariuszem: Przed sporządzeniem testamentu, osoby zazwyczaj konsultują się z notariuszem, aby omówić warunki testamentu oraz jego zgodność z prawem.
  2. Przygotowanie dokumentu: Notariusz przygotowuje projekt testamentu, uwzględniając wszystkie szczegóły dotyczące dyspozycji majątkowych.
  3. Podpisanie testamentu: Osoby podpisują testament w obecności notariusza, który poświadcza jego autentyczność i zgodność z przepisami prawa.

Problemy i wyzwania

Mimo że testament wspólny nie jest dopuszczalny w polskim prawie, niektórzy mogą próbować sporządzić taki dokument. W praktyce jednak będzie on nieważny, co może prowadzić do sporów prawnych i problemów w dziedziczeniu.

Alternatywy dla testamentu wspólnego

Indywidualne testamenty

Każdy z małżonków może sporządzić indywidualny testament, w którym wyrazi swoją wolę co do dyspozycji majątkiem. Indywidualne testamenty mogą być skoordynowane, ale muszą być odrębnymi dokumentami.

Umowy majątkowe małżeńskie

Małżonkowie mogą również zawrzeć umowę majątkową małżeńską, która reguluje kwestie majątkowe w trakcie trwania małżeństwa. Takie umowy mogą ułatwić późniejsze dziedziczenie, choć nie zastępują testamentu.

Zapis windykacyjny

Innym rozwiązaniem może być zapis windykacyjny, który pozwala na przekazanie określonych składników majątku na wypadek śmierci. Zapis windykacyjny musi być dokonany w testamencie i jest skuteczny z chwilą otwarcia spadku.

Wnioski

Testament wspólny małżonków nie jest dopuszczalny w polskim prawie. Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdzał, że umowy spadkowe, w tym testamenty wspólne, są sprzeczne z zasadą swobody testowania i nie mogą stanowić podstawy dziedziczenia. Każde rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci musi być dokonane indywidualnie przez każdą z osób w formie testamentu. W praktyce notarialnej ważne jest, aby małżonkowie byli świadomi tych ograniczeń i korzystali z dostępnych legalnych alternatyw, takich jak indywidualne testamenty czy zapisy windykacyjne, aby skutecznie zaplanować dziedziczenie swojego majątku.

Zapraszam także do przeczytania (nieco odmiennej treści aniżeli powyżej) artykułu w Rzeczpospolitej na ten temat tutaj.

Autor: Marcin Budziak, radca prawny

UMÓW SPOTKANIE

Scroll to Top