SPIS TREŚCI
Jak traktować postępowanie o ogłoszenie testamentu?
Postępowanie o otwarcie i ogłoszenie testamentu to kluczowy element procedury spadkowej, który często bywa mylnie rozumiany. Dlatego warto przyjrzeć się jego granicom, charakterowi oraz praktycznym konsekwencjom. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 grudnia 2019 r. (sygn. V CSK 362/18) wyjaśnia, dlaczego ogłoszenie testamentu nie przesądza o jego ważności ani nie rozstrzyga praw spadkobierców.
Główne tezy Sądu Najwyższego
Charakter postępowania o ogłoszenie testamentu
Sąd Najwyższy podkreślił, że poprzez ogłoszenie testamentu sąd nie legalizuje go jako tytułu dziedziczenia, nie nadaje mu przymiotu ważności i nie rozstrzyga o jego skuteczności.
Celem postępowania jest jedynie ujawnienie treści rozrządzeń zawartych w dokumencie przedstawionym jako testament. Zewnętrznym wyrazem czynności sądu jest protokół, o którym mowa w art. 651 KPC. Protokół ten nie stanowi orzeczenia sądu ani jego odpowiednika, co oznacza, że nie ma wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie o dziedziczeniu.
Granice postępowania
Postępowanie o ogłoszenie testamentu nie służy odtworzeniu treści zagubionego lub zniszczonego testamentu. W sytuacji braku materialnego nośnika obejmującego rozrządzenia testamentowe, postępowanie to staje się bezprzedmiotowe, a wniosek powinien zostać oddalony.
Podobnie należy traktować przypadki, w których dokument został zniszczony lub jest nieczytelny w stopniu uniemożliwiającym odczytanie treści rozrządzeń testamentowych. W takiej sytuacji konieczne jest podjęcie innych kroków prawnych w celu ustalenia dziedziczenia.
Procedura ogłoszenia testamentu
Zgodnie z art. 649 KPC, otwarcie i ogłoszenie testamentu może nastąpić przed sądem lub notariuszem. W ramach tej procedury sporządzany jest protokół, który obejmuje:
- stan zewnętrzny testamentu,
- datę jego sporządzenia i złożenia,
- dane osoby składającej testament.
Oryginał ogłoszonego testamentu, wraz z odpisem protokołu, podlega zdeponowaniu, natomiast oryginał protokołu pozostaje w aktach sprawy (§ 192 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r.).
Znaczenie ogłoszenia testamentu
Czynności realizowane przez sąd mają charakter ochronny i pomocniczy względem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (art. 669 i n. KPC), w którym następuje ostateczne rozstrzygnięcie o tytule powołania do spadku oraz porządku dziedziczenia.
Co istotne, ogłoszenie testamentu ma również skutki materialnoprawne, ponieważ od tej chwili rozpoczyna się bieg terminów przewidzianych w art. 970 KC oraz art. 1007 § 1 KC, dotyczących m.in. możliwości dochodzenia zachowku oraz roszczeń spadkowych.
Wnioski praktyczne
-
Obowiązek złożenia testamentu: Zgodnie z art. 646 KPC, każda osoba posiadająca testament ma obowiązek złożyć go w sądzie spadku lub u notariusza.
-
Brak możliwości odtworzenia treści: Jeśli testament został zagubiony lub zniszczony, jego treść może być ustalana jedynie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, a nie w procedurze ogłoszenia testamentu.
-
Ograniczenia zaskarżenia: Postępowanie o ogłoszenie testamentu nie prowadzi do wydania orzeczenia sądowego, dlatego nie podlega apelacji ani innym środkom zaskarżenia.
-
Znaczenie dla spadkobierców: Z chwilą ogłoszenia testamentu zaczynają biec terminy na podjęcie dalszych kroków prawnych, takich jak wystąpienie z roszczeniem o zachowek lub zgłoszenie sprzeciwu wobec treści testamentu.
Podsumowanie
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 grudnia 2019 r. wyraźnie wskazał, że postępowanie o ogłoszenie testamentu ma charakter techniczno-procesowy i pomocniczy. Jego głównym celem jest jedynie ujawnienie treści rozrządzeń testamentowych zawartych w fizycznym dokumencie. Jeśli testament nie istnieje lub jest istotnie uszkodzony, postępowanie to nie może mieć miejsca.
Ostateczne rozstrzygnięcie dotyczące ważności i skuteczności testamentu pozostaje w gestii postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Właściwe zrozumienie tych zasad pozwala uniknąć błędów proceduralnych oraz nieuzasadnionych oczekiwań co do roli sądu w tym zakresie.
Więcej w kwestiach spadkowych wyjaśni Państwu: Sprawy spadkowe adwokat Warszawa w naszej kancelarii. Aby umówić się na poradę, proszę dzwonić pod numer: 693 – 445 – 280.