SPIS TREŚCI
- Zachowek a zasady współżycia społecznego – Jakie są cele i funkcje zachowku?
- Dlaczego warto znać cele i funkcje zachowku?
- Nowelizacja Kodeksu Cywilnego z 2023 roku
- Cele i funkcje zachowku w orzecznictwie sądów
- Ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy
- Orzecznictwo:
- Urzeczywistnienie obowiązków moralnych spadkodawcy wobec osób najbliższych
- Orzecznictwo:
- Przedłużenie obowiązku alimentacyjnego oraz wspieranie się w rodzinie
- Orzecznictwo:
- Nowelizacja art. 997¹ KC – Możliwość obniżenia zachowku i rozłożenia go na raty
- Odroczenie, rozłożenie płatności lub obniżenie zachowku
- Warunki rozłożenia na raty:
- Zwrot obniżonej kwoty:
- Podsumowanie
Zachowek a zasady współżycia społecznego – Jakie są cele i funkcje zachowku?
W niniejszym artykule przedstawiam cele i funkcje zachowku, na jakie zwraca uwagę Sąd Najwyższy i sądy powszechne w swoich orzeczeniach. Dowiedz się, jak przepisy prawa i zasady współżycia społecznego wpływają na ograniczenie zachowku zgodnie z art. 997(1) Kodeksu Cywilnego.
Dlaczego warto znać cele i funkcje zachowku?
Artykuł ten ma na celu dostarczenie argumentów dla osób domagających się zachowku oraz przeciwko pozwanym domagającym się oddalenia lub ograniczenia powództwa o zachowek. Mówimy o pozwanych, którzy powołują się na zasady współżycia społecznego (art. 5 KC). Cele i funkcje zachowku, formułowane przez sądy, ograniczają możliwość zastosowania art. 5 KC w sprawach o zachowek.
Nowelizacja Kodeksu Cywilnego z 2023 roku
Warto pamiętać o zmianie w Kodeksie Cywilnym wprowadzonej w 2023 roku. Nowy Art. 997¹ pozwala sądom na ograniczenie odpowiedzialności zobowiązanych do zapłaty zachowku, odroczenie płatności i rozłożenie jej na raty. Kwestia ta zostanie omówiona na końcu artykułu.
Cele i funkcje zachowku w orzecznictwie sądów
W orzecznictwie sądów ugruntowały się trzy główne kierunki dotyczące celów i funkcji zachowku:
- Ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy
- Urzeczywistnienie obowiązków moralnych spadkodawcy wobec osób najbliższych
- Przedłużenie obowiązku alimentacyjnego oraz wspieranie się w rodzinie
Ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy
Orzecznictwo:
-
Postanowienie z 05.04.2018 r., II CSK 85/18: „Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, wymienionych w art. 991 § 1 KC, przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu ułamkowi wartości ich udziału w spadku.”
-
Wyrok z 25.04.2017 r., V CSK 367/16: „Uprawnienie do zachowku jest zagwarantowane przez prawo spadkowe, którego uprawniony nie może być pozbawiony przez spadkodawcę, z wyjątkiem sytuacji, kiedy występują przesłanki do wydziedziczenia (art. 1008 KC).”
Urzeczywistnienie obowiązków moralnych spadkodawcy wobec osób najbliższych
Orzecznictwo:
-
Wyrok z 26.09.2018 r., I ACa 241/18: „Obniżenie wysokości zachowku może mieć miejsce w przypadkach wyjątkowych, skoro prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca miał wobec swoich najbliższych.”
-
Wyrok z 20.12.2016 r., VI ACa 1384/15: „Prawa uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych.”
Przedłużenie obowiązku alimentacyjnego oraz wspieranie się w rodzinie
Orzecznictwo:
-
Wyrok z 18.11.2020 r., VI ACa 374/20: „Prawo do zachowku przyczynia się do zapewnienia utrzymania najbliższych członków rodziny spadkodawcy (jako przedłużenie obowiązku alimentacyjnego), zabezpieczenia przed nagłym pogorszeniem się dotychczasowego standardu życia członków rodziny oraz zabezpieczenia ciążącego na rodzinie obowiązku wspierania się i pomocy.”
-
Wyrok z 23.01.2014 r., V ACa 742/13: „Prawo do zachowku, przyczyniając się do zapewnienia utrzymania najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, stanowi przedłużenie obowiązku alimentacyjnego ciążącego na zmarłym.”
Nowelizacja art. 997¹ KC – Możliwość obniżenia zachowku i rozłożenia go na raty
Odroczenie, rozłożenie płatności lub obniżenie zachowku
Osoby zobowiązane do zapłaty zachowku mają prawo poprosić o:
- Odroczenie terminu płatności: Przesunięcie terminu zapłaty.
- Rozłożenie płatności na raty: Podzielenie płatności na mniejsze części.
- Obniżenie kwoty zachowku: W wyjątkowych przypadkach, kiedy sytuacja finansowa lub osobista to uzasadnia.
Warunki rozłożenia na raty:
- Całkowity czas spłaty nie może przekroczyć pięciu lat.
- W wyjątkowych sytuacjach sąd może przedłużyć całkowity termin spłaty do dziesięciu lat.
Zwrot obniżonej kwoty:
- Jeśli ustąpią okoliczności uzasadniające obniżenie kwoty zachowku, osoba zobowiązana do zapłaty musi zwrócić uprawnionemu sumę, o którą zachowek został obniżony.
Podsumowanie
Artykuł 997¹ Kodeksu Cywilnego wprowadza możliwość zmiany terminów i kwot płatności zachowku, uwzględniając sytuację finansową i osobistą stron. Sąd ma prawo przyznać odroczenie, rozłożenie na raty czy obniżenie kwoty, co zapewnia elastyczność i sprawiedliwość w trudnych sytuacjach finansowych.
W kwestiach bardziej skomplikowanych zapraszamy do kontaktu z kancelarią. Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.
Marcin Budziak, radca prawny.