Nowelizacja Kpc 2019. Łatwiej czy trudniej o sprawiedliwość?

Plan rozprawy, posiedzenie przygotowawcze to nowe instytucje przewidziane w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego wg rządowego projektu ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Przyjrzyjmy się jak zostały zredagowane i co wnoszą.

Wnosimy pozew do sądu i co dalej po nowelizacji…?

Szybciej, sprawniej, czytelniej, jaśniej dla stron… Zanim przepisy  zmienionego Kpc wejdą w życie zobaczmy co, przynajmniej z niektórych z nich, wynika.

Po złożeniu pozwu przewodniczący wzywa drugą stronę do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie nie krótszym niż dwa tygodnie. Nowelizacja przewiduje, że przewodniczący obligatoryjnie zwraca odpowiedź złożoną po upływie zakreślonego terminu.

Po złożeniu odpowiedzi na pozew, a także gdy odpowiedź na pozew nie została złożona, ale wyrok zaoczny nie został wydany, przewodniczący wyznacza posiedzenie przygotowawcze i wzywa na nie strony. – Innymi słowy nie wyznacza się rozprawy tylko posiedzenie przygotowawcze. Brzmi jak absolutna obligatoryjność posiedzenia przygotowawczego ale jest furtka. O Niej dalej.

Teoretycznie posiedzenie przygotowawcze nie powinno zostać wyznaczone później niż dwa miesiące po upływie terminu do złożenia odpowiedzi na pozew.

W jakim więc jesteśmy czasie? Liczmy wymianę pism 2 miesiące, na wyznaczenie posiedzenia dwa miesiące i mamy posiedzenie przygotowawcze po minimum 4 miesiącach. A do rozprawy jeszcze daleko bo…

Posiedzenie przygotowawcze jest obligatoryjne, ale…

Jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, przewodniczący może jej nadać inny właściwy bieg, w szczególności skierować ją do rozpoznania, także na rozprawie.

Jest więc furtka. Wszystko jednak w rękach przewodniczącego czy dostrzeże, że okoliczności przemawiające za wyznaczeniem posiedzenia przygotowawczego nie przyczynią się do sprawniejszego rozpoznania sprawy? Jakimi kryteriami ma się posługiwać przewodniczący kierując sprawę na rozprawę? Nie wiemy.

Czemu ma służyć posiedzenie przygotowawcze?

Posiedzenie przygotowawcze ma służyć rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy.

Posiedzenie przygotowawcze jest niesformalizowane tak jak jest to w przypadku rozprawy. Jest jednak obligatoryjne dla stron i .. pełnomocników. Strona może zostać jednak zwolniona z udziału w takim posiedzeniu jeśli sąd uzna za wystarczający udział pełnomocnika.

Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący ustala ze stronami przedmiot sporu i wyjaśnia stanowiska stron, także w zakresie prawnych aspektów sporu. Przewodniczący powinien skłaniać strony do pojednania oraz dążyć do ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności w drodze mediacji. W tym celu przewodniczący może poszukiwać ze stronami ugodowych sposobów rozwiązania sporu, wspierać je w formułowaniu propozycji ugodowych oraz wskazywać sposoby i skutki rozwiązania sporu, w tym skutki finansowe. Strony mogą w ramach posiedzenia przygotowawczego zostać skierowane do mediacji.

Gdy brak widoków na ugodę, co dalej?

Jeżeli posiedzenie przygotowawcze nie zmierza do zawarcia ugody, strony mogą przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Twierdzenia i dowody zgłoszone po zatwierdzeniu planu rozprawy podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później.

Przed rozpoczęciem posiedzenia przygotowawczego powód może wnieść o jego przeprowadzenie bez swego udziału. W takim przypadku niestawiennictwo powoda lub jego pełnomocnika na posiedzeniu przygotowawczym nie prowadzi do umorzenia postępowania. Natomiast nieobecność ta prowadzi do nierozwiązania sporu (brak ugody) na posiedzeniu przygotowawczym a tym samym musi zostać przygotowany plan rozprawy. Z racji jednak nieobecności powoda i jego pełnomocnika plan rozprawy sporządza się bez udziału powoda, a ustalenia zawarte w planie rozprawy wiążą powoda w dalszym toku postępowania.

Jeżeli powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze tzn. nie wniesie o jego przeprowadzenie bez swego udziału albo nie usprawiedliwi swojej nieobecności, sąd umarza postępowanie. Co więcej sąd rozstrzygnie o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym posiedzeniu pozwany.

Z kolei gdy pozwany nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, wówczas plan rozprawy sporządza się bez jego udziału. Ustalenia zawarte w tym planie wiążą pozwanego w dalszym toku postępowania.

Jeśli do ugody nie dojdzie trzeba sporządzić plan rozprawy. Jak wygląda plan rozprawy?

Plan rozprawy musi zawierać rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe (dotyczy sprawy prowadzonej bez planu rozprawy).

W zależności od inicjatywy stron oraz inicjatywy przewodniczącego plan rozprawy może zawierać:

1.      dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń wraz z należnościami ubocznymi
2. dokładnie określone zarzuty, w tym formalne
3. ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne
4. terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie
5. kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego
6. termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku
7. rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania.

W planie rozprawy można się także odwoływać do pism procesowych stron. Plan rozprawy w zakresie 3 pierwszych punktów będzie zawierał usystematyzowanie twierdzeń stron  z wydobyciem tego jakie okoliczności faktyczne i prawne stanowią oś sporu.

Przewodniczący i sąd podejmują czynności w sprawie tak, aby przebiegła zgodnie z planem rozprawy.

Plan rozprawy jest więc niejako wspólnym uzgodnieniem co do tego jak ma wyglądać proces pomiędzy stronami. Plan rozprawy podpisują strony. Odmowę złożenia podpisu przez stronę odnotowuje się w planie. Przewodniczący zatwierdza plan rozprawy.

Dalsze działania

Plan rozprawy z urzędu doręcza się stronom. Doręczenie stronie planu rozprawy zastępuje zawiadomienie o terminach posiedzeń i innych czynnościach objętych planem.

Należy więc zaplanować sobie kalendarz działań, terminy posiedzeń.. Oj biada stronom, pełnomocnikom,  i ich urlopom..  może i dobrze… W końcu będzie PLAN!

Jeżeli plan obejmuje obowiązki, które strona musi wykonać osobiście, w szczególności stawić się w celu udziału w czynnościach wymagających jej osobistego stawiennictwa, doręcza się go także bezpośrednio stronie. W takim przypadku doręczenie planu zastępuje także wezwanie strony. O skutkach tych należy stronę pouczyć.

Co dalej po sporządzeniu planu rozprawy?

Przewodniczący wyznacza terminy posiedzeń w sprawie zgodnie z planem rozprawy.

Rozprawę należy przygotować tak, aby nie było przeszkód do rozstrzygnięcia sprawy na pierwszym posiedzeniu na nią wyznaczonym. Przewodniczący może, np. jako element przygotowania do pierwszego posiedzenia zarządzić oględziny jeszcze przed rozprawą. Więcej posiedzeń niż jedno wyznacza się tylko w razie konieczności, zwłaszcza gdy przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednym posiedzeniu nie jest możliwe. W takim przypadku posiedzenia powinny odbywać się w kolejnych dniach, a jeżeli nie jest to możliwe – tak, aby upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był nadmierny.

O ile przepis ten będzie respektowany przez sądy to będzie to jedna z najważniejszych zmian w Kpc.

Nowe przepisy przewidują także możliwość ograniczenia przesłuchania stron.

Wysłuchanie stron lub innych osób może się odbyć przez wezwanie do złożenia odpowiednich oświadczeń na posiedzeniu albo poprzez wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska w piśmie procesowym lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość, o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie.

Co zrobić gdy plan rozprawy się zdezaktualizuje?

Jeżeli plan rozprawy stanie się nieaktualny, sąd może w drodze postanowienia dokonać w nim zmiany. Przed wydaniem postanowienia sąd powinien wysłuchać stron, informując je jednocześnie o zakresie zamierzonej zmiany.

Jeżeli choć jedna ze stron sprzeciwi się zamierzonej przez sąd zmianie, przeprowadza się kolejne posiedzenie przygotowawcze. Nie dotyczy to przypadku, w którym zmiana planu rozprawy obejmuje jedynie wyznaczenie dodatkowych terminów przesłuchania objętych planem świadków, biegłych lub stron.

W razie istotnej potrzeby można sporządzić nowy plan rozprawy. W takim przypadku przeprowadzenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego jest obowiązkowe. Pierwotny plan rozprawy traci moc w części, w której nowy plan jest odmienny.

Zmiana planu rozprawy lub wyznaczenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego nie powoduje otwarcia terminu do zgłaszania nowych twierdzeń i dowodów.

Podsumowanie

Wg tych przepisów na posiedzenie przygotowawcze trzeba będzie wyznaczyć co najmniej 2 posiedzenia. Na jednym nastąpi próba pojednania stron i zawarcia ugody zaś na kolejnym próba przygotowania planu rozprawy. Czy jednak sędziowie będą chcieli ryzykować tym, że co najmniej 2 posiedzenia będą nijako „zmarnowane”? Zwłaszcza gdy poziom natężenia konflikt będzie wynikał z treści pozwu i odpowiedzi na pozew. Każdy sędzia i każda strona będzie zapewne nieco inaczej widziała sens wyznaczania posiedzenia przygotowawczego. Gdyby posiedzenie przygotowawcze łącznie z planem rozprawy można było zamknąć w ramach czasowych nie dłuższych niż dwa miesiące byłbym za.

Co sądzicie o planie rozprawy po tym co przeczytaliście? Czy sędziowie i pełnomocnicy będą chcieli korzystać z planu rozpraw czy raczej będą szukali jednak okoliczności przemawiających za wyznaczeniem rozprawy bez wyznaczania posiedzenia przygotowawczego? Jak i komu przewodniczący sprawy będzie musiał wyjaśnić, że wyznaczenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy? Czy będzie to dyskrecjonalna wola sędziego czy też MS prześle okólnik obowiązujący erga omnes, że posiedzenie przygotowawcze ma być?

Zredagował i komentarzem opatrzył r.pr. Marcin Budziak