Wydziedziczenie a zapis zwykły!

Są sytuacje kiedy nie chcemy z rożnych względów wydziedziczyć jakiejś osoby a jednocześnie nie chcielibyśmy aby ta osoba dostała cokolwiek ze spadku po nas. Chcielibyśmy aby nie dostała nawet zachowku. Najbardziej rozpowszechnionym instrumentem na pozbawienie najbliższej osoby zachowku jest jej wydziedziczenie w testamencie. Innym sposobem na pozbawienie uprawnionej osoby zachowku jest przekazanie majątku za życia w taki sposób aby nie była to darowizna doliczana do spadku. Innymi słowy aby pozbawić uprawnionego zachowku (najczęściej dzieci lub małżonka) przekazujemy za życia majątek albo w formie sprzedaży albo w najbardziej popularnej formie, tj umową dożywocia. Dożywocie bowiem wyjmuje nieruchomość spod obowiązku zaliczenia na schedę spadkową, od której liczymy zachowek. Jest jednak sposób na to aby sporządzić testament bez wydziedziczenia w taki sposób aby uprawniony nie otrzymał zachowku. Tym samym nie musimy się pozbywać majątku za życia, nie wydziedziczamy a pomimo tego pozbawiamy zachowku pisząc w odpowiedni sposób testament! Zapytacie: Jak???

Zastosowanie art. 993 KC

Odpowiedź kryje się w art. 993 § 1 KC. Przepis ten stanowi, że:

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Powyższe oznacza, że dla przekazania majątku bez wydziedziczania (a jednocześnie ze zwolnieniem od zapłaty zachowku) powinniśmy skorzystać z zapisu zwykłego. Powinniśmy naszego spadkobiercę uposażyć nie powołaniem do spadku testamentem lecz zamiast tego zapisem zwykłym. Zamiast więc powołać np. jednego z synów, któremu chcemy przekazać cały majątek do spadku zapisujemy mu ten majątek zapisem zwykłym. Musimy jednak postąpić ostrożnie i jednak nie zapisać całego majątku ale np. 85% lub 90%. Dlaczego ano dlatego aby nie podpaść pod tzw. testament zapisowy uregulowany w art. 961 KC, który stanowi:

Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.

Zagrożenie ze strony art. 961 KC i uniknięcie tego zagrożenia

Jednakże zauważcie, że przepis ten stanowi, że zapisobiercę poczytuje się za spadkobiercę tylko w razie wątpliwości. Skoro tak, to powinniśmy w testamencie te wątpliwości wyeliminować! A wówczas będziemy mogli zapisać nie 85% czy 90 % jednemu synowi lecz 100%! Spytacie ponownie: Jak???

Powołanie w testamencie do całości spadku osoby nie uprawnionej do zachowku

Otóż w testamencie powołujecie do całości spadku osobę trzecią nie uprawnioną do zachowku (np. konkubenta, siostrę, brata, przyjaciółkę, przyjaciela). Co wam to daje? Po pierwsze: Osoba ta jest spadkobiercą i nie ma wątpliwości, że to ona została powołana do całości spadku. Eliminuje to możliwość zastosowania art. 961 KC.  Po drugie: osoba ta musi wykonać zawarty w testamencie zapis zwykły i nie może podnieść zarzutu z art. 998 KC, który stanowi:

Jeżeli uprawniony do zachowku jest powołany do dziedziczenia, ponosi on odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionemu zachowku.

Innymi słowy osoba teoretycznie powołana do całości spadku będzie musiała wykonać zapis na rzecz wybranego przez was syna i nie będzie mogła się bronić, że musi coś zostać jej ze spadku (bo nie musi jako nie uprawnionej do zachowku) albo, ze obciążona jest ona zachowkiem ze strony innych dzieci lub małżonka.

Podsumowanie artykułu: wydziedziczenie a zapis zwykły

Jeśli zapiszecie zapisem zwykłym w testamencie cały swój majątek osobie nie uprawnionej do zachowku a jednocześnie w testamencie tym uczynicie zapis zwykły (nie windykacyjny), którym zapiszecie cały majątek jednemu ze swoich dzieci, wnuków lub małżonkowi  to pozostali spadkobiercy uprawnieni do zachowku tego zachowku nie będą mogli otrzymać! Tym sposobem unikniecie wydziedziczenia oraz pozbycia się majątku za życia np. w drodze umowy dożywocia! Innymi słowy sprytnym testamentem jesteście właścicielami swojego majątku do końca waszego życia, nie wydziedziczacie najbliższych, pozbawiacie ich jednak zachowku a majątek przeznaczacie wybranej przez siebie osobie bez martwienia się, że będzie ona obciążona zachowkiem! Niezłe prawda?

Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta. Zobacz także jak wygląda dziedziczenie ustawowe tutaj.

Autor: Marcin Budziak, radca prawny