SPIS TREŚCI
Kwestionowanie ważności umowy o dożywocie przy dochodzeniu roszczeń o zachowek
Kwestionowanie ważności umowy o dożywocie jest częstą strategią prawną w sprawach o zachowek. Umowa o dożywocie, polegająca na przeniesieniu własności nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie zbywcy, różni się od darowizny swoją odpłatnością i zobowiązaniami nabywcy.
Umowa o dożywocie a zachowek
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, umowa o dożywocie zobowiązuje nabywcę nieruchomości do zapewnienia zbywcy m.in. wyżywienia, mieszkania, opieki oraz odpowiedniego pochówku. To odróżnia ją od darowizny, która jest przekazaniem majątku bez jakiejkolwiek odpłatności.
Roszczenie o zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek stanowi ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym.
Kwestionowanie umowy o dożywocie
W praktyce często zdarza się, że uprawnieni do zachowku próbują zakwestionować umowę o dożywocie. Twierdzą, że jest ona w rzeczywistości umową darowizny mającą na celu zmniejszenie masy spadkowej. Uważają, że taka pozorna umowa dożywocia powinna być uznana za darowiznę i włączona do masy spadkowej przy obliczaniu zachowku.
Jednakże, jak wynika z orzecznictwa, nawet potencjalna nieważność umowy o dożywocie nie czyni zasadnym roszczenia o zachowek. Sąd wskazuje, że w przypadku nieważności umowy dożywocia, nieważna byłaby zarówno umowa dożywocia, jak i ukryta pod nią umowa darowizny. Oznacza to, że nieruchomości objęte takimi umowami wróciłyby do masy spadkowej. W efekcie uprawniony do zachowku odziedziczyłby te nieruchomości jako spadkobierca.
Umowa dożywocia w praktyce
Aby skutecznie zakwestionować umowę o dożywocie, powód musi udowodnić, że umowa ta nie była realizowana zgodnie z jej postanowieniami. Na przykład, nabywca nieruchomości nie zapewniał zbywcy wymaganej opieki. Jeżeli jednak umowa była realizowana zgodnie z jej warunkami, sądy zazwyczaj uznają ją za ważną.
Ponadto, nawet jeżeli sąd stwierdziłby, że umowa dożywocia była pozorna, nieważność obu umów (dożywocia i ukrytej darowizny) skutkowałaby powrotem nieruchomości do masy spadkowej. Tym samym, uprawniony do zachowku, będący spadkobiercą, odziedziczyłby te nieruchomości bez potrzeby dochodzenia roszczeń o zachowek.
Wnioski
Kwestionowanie umowy o dożywocie jako pozornej umowy darowizny jest skomplikowanym procesem. Wymaga solidnych dowodów na niewykonywanie zobowiązań wynikających z tej umowy. Orzecznictwo pokazuje, że sądy mogą uznać umowę dożywocia za ważną, jeżeli nabywca nieruchomości wywiązuje się ze swoich obowiązków. Nawet w przypadku stwierdzenia nieważności umowy dożywocia, nie zawsze prowadzi to do uzyskania zachowku, ponieważ nieruchomości wracają do masy spadkowej i są dziedziczone przez uprawnionego do zachowku.
Artykuł opracowany na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 listopada 2013 r., sygn. akt I ACa 462/13.
Autor: Marcin Budziak
Więcej na naszej stronie na facebooku. Odwiedź także naszą stronę biznesową google tutaj. Zerknij na naszego Pinteresta.